Avansert søk

i visse kampsporter: holde hender og underarmer oppe så de beskytter hodet og overkroppen
Eksempel
- i den siste runden klarte han å holde garden oppe
i overført betydning: være forberedt på å avverge angrep eller tåle kritikk og vanskeligheter
Eksempel
- det nytter ikke å holde garden oppe hele tiden

Artikkelside

gå skuddfri

Betydning og bruk

også: slippe unna kritikk eller lignende;

Se: skuddfri

Artikkelside

det glatte lag

Betydning og bruk

sterk kritikk;

utskjelling;

Se: glatt, lag

Eksempel

ledelsen får det glatte lag i rapporten;
treneren gav spillerne det glatte lag etter det enorme tapet

Artikkelside

i skuddlinjen

Betydning og bruk

også: være utsatt for angrep eller kritikk;

Se: skuddlinje

Artikkelside

Nynorskordboka 126 oppslagsord

gå hardt ut

Tyding og bruk

kome med sterk kritikk;

Sjå: hard

Døme

dei gjekk hardt ut etter etter å ha sett seg leie på vedtaket;
partiet gjekk hardt ut mot forslaget

Artikkelside

kome dragande med

Tyding og bruk

fortelje, presentere (noko uønskt);

Sjå: dra

Døme

kome dragande med ei historie;
kome dragande med kritikk

Artikkelside

hauste storm

Tyding og bruk

få sterk kritikk for noko;

jamfør så vind og hauste storm;

Sjå: hauste

Døme

dei har hausta stor storm med planane sine

Artikkelside

fin

adjektiv

Opphav

seint norrønt fínn ‘blank, glatt’; opphavleg av latin finis med tyding ‘avslutta, fullført’

Tyding og bruk

framifrå (1), god (1), ypparleg, utsøkt
Døme
- fin mat;
- fin ordning;
- fine opplevingar;
- fine forhold;
- ha det fint;
- fint vêr;
- det er fint å kjenne seg trygg;
- fine ord og gode intensjonar
- brukt som adverb
  greie seg fint
som det er lett å like;
behageleg, pen
Døme
- fin jente;
- fine klede;
- fine fargar;
- fint utsyn;
- ein fin dag
høgætta;
fornem (2)
Døme
- vere av fin familie
- brukt som substantiv
  skal du mengje deg med dei fine?
- brukt som adverb
  snakke fint
nobel, edel (2)
Døme
- eit tvers igjennom fint menneske;
- ha eit fint sinn
varsam, taktfull
Døme
- på ein fin måte
- brukt som adverb
  fare fint med sølvtøyet
brukt ironisk for å uttrykkje skepsis eller mild kritikk
Døme
- det var ei fin historie;
- du er meg ein fin fyr!
tynn, spe
Døme
- fin tråd;
- fin røyst
glatt, mjuk
Døme
- fin silke
småkorna, findelt
Døme
- fin sand;
- fint regn;
- fint mjøl
- brukt som adverb
  hakke noko fint
kjensleg, nøyaktig
Døme
- ha fin høyrsel;
- fine nyansar;
- det er fint handarbeid å lage sylgjer
- brukt som adverb
  fint gradert
rein (3, 3)
Døme
- fint gull
brukt som forsterkande adverb: heilt, pent
Døme
- ho blir fint nøydd til å kome heim

Faste uttrykk

fin i farten
rusa
han er alt temmeleg fin i farten
fin på det
kresen (2)
fint lite
svært lite
sitje fint i det
vere ille ute

Artikkelside

hauste

hausta

verb

Opphav

norrønt hausta, opphavleg ‘bli haust’

Tyding og bruk

samle inn og få avlinga under tak
Døme
- vi kjem til å hauste tidleg i år;
- eg har hausta inn epla;
- ho hausta honningen frå bikubene;
- dei haustar inn kveiten allereie
i overført tyding: få (2, 1) eller oppnå noko som løn eller resultat av ein innsats
Døme
- ho hausta stor applaus frå tilhøyrarane;
- han hausta anerkjenning for arbeidet

Faste uttrykk

det haustast
det går mot haust
det haustast og trea blir gule
ein haustar som ein sår
ein får dei resultata ein fortener
hauste fruktene av noko
nyte fordelane av eit (godt) utført og kanskje vanskeleg arbeid
no kan ho endeleg hauste fruktene av ti års hardt arbeid
hauste juletreet
ta pynten av juletreet
hauste storm
få sterk kritikk for noko;
jamfør så vind og hauste storm
dei har hausta stor storm med planane sine
så vind og hauste storm
seie eller gjere noko tilsynelatande lite som får uventa negative konsekvensar
dei har sådd vind og hausta storm med forslaget sitt

Artikkelside

hatt

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hǫttr, hattr

Tyding og bruk

hovudbunad med pull og (vanlegvis) brem
Døme
- ein mann med hatt og stokk;
- ho tok på seg hatt da ho gjekk ut
- - bowlerhatt
  - cowboyhatt
  - flosshatt
  - panamahatt
  - tyrolarhatt
noko med form som liknar på ein hatt (1)
Døme
- hatten på ein sopp;
- bølgjene har kvite hattar på
- - røykhatt
  - skumhatt
i overført tyding: rolle (1, 3);
verv (2
Døme
- ho er ein person med fleire hattar i næringslivet
hatteband (2)

Faste uttrykk

bere sin hatt som ein vil
vere fri og uavhengig
ei fjør i hatten
noko ein kan rose seg av;
ein liten triumf
ete hatten sin
brukt for å forsikre tilhøyraren om at ein er sikker i saka
viss ikkje Brann vinn cupen til neste år, skal eg ete hatten min
få så hatten passar
få sterk kritikk
dei fekk så hatten passa av kritikaren
herre min hatt!
utrop som uttrykkjer misnøye eller overrasking
ikkje vere høg i hatten
kjenne seg underlegen, vere redd
la hatten gå rundt
samle inn pengar
løfte på hatten
(løfte på hatten for å) helse
mann med hatt
bilist som køyrer langsamt
noko å hengje hatten på
- noko å stø seg til
  arbeidet går lettare når ein finn noko å hengje hatten på
- ein grunn til klage eller kritikk
  mobbaren finn alltid noko å hengje hatten sin på
sanneleg min hatt!
utrop som uttrykkjer forsikring eller overrasking
stå med hatten i handa
uttrykkje undergjevnad eller (overdriven) vyrdnad
ta hatten av for
uttrykkje vyrdnad eller respekt for
ta sin hatt og gå
brått slutte i ei stilling, eit verv eller liknande, ofte i protest
vere mann for sin hatt
gjere seg gjeldande;
kunne klare seg sjølv
vere på hatt med
kjenne nokon såpass at ein helsar

Artikkelside

historielaus

adjektiv

Tyding og bruk

som manglar kunnskapar om og interesse for fortida

Døme

historielaus person;
historielaus framstilling;
historielaus kritikk

Artikkelside

hamre

hamra

verb

Opphav

av hamar (

Tyding og bruk

banke, slå med hamar;
arbeide på noko med hamar
Døme
- dei hamra og saga
- brukt som adjektiv
  eit hamra sølvfat
dunke, slå (kraftig)
Døme
- hamre på porten;
- hjartet hamra i brystet

Faste uttrykk

hamre inn
ta opp att og opp att noko til det sit i minnet
dette årstalet er hamra inn hos alle elevar
hamre laus på
- banke, dengje
- i overført tyding: bombardere med spørsmål, kritikk og liknande
hamre på
stendig ta opp att (ein påstand) med stor vekt
dei fortsette å hamre på
hamre ut
gjere flat, fjerne bulkar med hamar
dei hamra forsiktig ut sølvfatet

Artikkelside

hard

adjektiv

Opphav

norrønt harðr

Tyding og bruk

om stoff eller lekam: som ikkje så lett gjev etter for trykk;
fast, tett, stiv, uelastisk;
til skilnad frå blaut (2) og mjuk (1)
Døme
- hard som stein;
- hardt metall;
- hardt brød;
- fjellbjørka er hard i veden;
- ei hard seng;
- ha hard avføring;
- ein hard knute
kraftig, intens, vanskeleg, slitsam
Døme
- eit hardt slag;
- eit hardt åtak;
- bli sett på ei hard prøve;
- det er hard konkurranse om plassane;
- oppussing er hardt arbeid;
- få ein hard medfart;
- harde tak
- brukt som adverb
  arbeide hardt;
  støyte staven hardt mot golvet
som ikkje tek omsyn til eller gjev etter for andre;
streng, urokkeleg, stri, uvenleg
Døme
- ha eit hardt sinn;
- motta hard kritikk;
- han var hard med barna
- brukt som adverb
  le hardt og hånleg
som i lita grad viser eller let seg påverke av kjensler;
som toler mykje
Døme
- vere hard i hugen;
- ei hard dame
om kår, tilstand og liknande: tung, tøff, utfordrande
Døme
- harde kår;
- ein hard lagnad;
- harde vilkår;
- det vart ein hard vinter
- brukt som adverb
  bli hardt prøvd;
  vere hardt medteken av sjukdom;
  sitje hardt i det
som tydeleg bryt med ein annan tilstand;
skarp
Døme
- ein hard sving;
- dei nye retningslinjene står i hard kontrast til dei gamle

Faste uttrykk

den harde kjernen
dei mest sentrale personane i lag, parti eller liknande
ei hard nøtt å knekkje
ei vanskeleg oppgåve
gjere seg hard
(førebu seg på å) stå imot noko farleg, vanskeleg eller ubehageleg
gå hardt for seg
gå føre seg på ein hardhendt måte
gå hardt ut
kome med sterk kritikk
dei gjekk hardt ut etter etter å ha sett seg leie på vedtaket;
partiet gjekk hardt ut mot forslaget
halde hardt
vere vanskeleg;
lykkast berre så vidt
det skal halde hardt å bli ferdig før fristen
hard valuta
sterkt etterspurd valuta
harde bod
vanskelege tilhøve
der var harde bod i trettiåra
harde konsonantar
ustemde konsonantar;
til skilnad frå blaute konsonantar
p, t og k er harde konsonantar
harde trafikantar
bilistar;
til skilnad frå mjuke trafikantar
hardt vatn
kalkhaldig vatn
i hardt vêr
i vanskar på grunn av press, åtak eller liknande
med hard hand
på ein brutal måte
uvedkomande vart jaga bort med hard hand
på/for harde livet
så fort eller mykje ein kan;
alt ein orkar;
av all makt
dei trente på harde livet før konkurransen;
vi jobbar for harde livet
setje hardt mot hardt
svare på åtak eller liknande med like harde middel som motstandaren;
gje att med same mynt
ta hardt i
overdrive (2)

Artikkelside

grin 1

substantiv hankjønn

Opphav

av grine

Tyding og bruk

Artikkelside

Side 9 av 14

Resultat per side: