Avansert søk

Nynorskordboka 98 oppslagsord

middag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt miðdagr

Tyding og bruk

midten av dagen, ikring klokka tolv;
tid da ein et middag (2)
Døme
- det skjedde ved laurdag middag
- - ettermiddag
  - føremiddag
hovudmåltid midt på dagen eller seinare
Døme
- ete middag;
- ha småsei til middag;
- be nokon på middag
- - festmiddag
  - gallamiddag

Faste uttrykk

ikkje hugse frå klokka tolv til middag
vere gløymsk
sove/kvile middag
ta ein kvil etter middag (2);
jamfør middagskvil
dei vaksne sov middag medan dei små leikte;
eg må kvile middag kvar dag

fisk 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt fiskr

Tyding og bruk

virveldyr som lever i vatn og pustar med gjeller
Døme
- få mykje fisk;
- haiane høyrer til fiskane
matvare av fisk (1, 1)
Døme
- kokt fisk;
- ha fisk til middag
kjøt (1) av fisk (1, 1)
Døme
- auren er raud i fisken
i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Fiskane (mellom den 19. februar og 20. mars)
Døme
- ho er fisk

Faste uttrykk

falle i fisk
mislykkast
fast i fisken
- spenstig, stø
  bilen er stramt sett opp og fast i fisken
- som ikkje gjev etter for press
  han må vere tydeleg på kva han vil, vere fast i fisken
frisk som ein fisk
heilt frisk
kald fisk
hard og omsynslaus person
korkje fugl eller fisk
korkje det eine eller det andre
laus i fisken
veik, slapp
ta for god fisk
godta som godt nok
trivast som fisken i vatnet
vere i sitt rette element;
ha det bra

elg

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt elgr

Tyding og bruk

stort, gråbrunt hjortedyr der hannen har skovlforma horn;
Alces alces
Døme
- talet på elg har auka
kjøt eller slakt av elg (1);
elgkjøt
Døme
- vi skal ha elg til middag

søndagsmiddag, sundagsmiddag

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

finare middag ein serverer om søndagen til familie og gjester

Døme

heile familien kom til søndagsmiddag;
dei serverte steik til søndagsmiddagen

sør 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

Tyding og bruk

himmelretning der sola står ved middag (1);
motsett nord (1, 1);
til skilnad frå aust (1, 1) og vest (2, 1)
Døme
- det blæs frå sør;
- fuglane drog mot sør;
- i sør låg svære skybankar
landområde eller statar i sør (oftast sett frå Nord-Europa eller det nordlege Amerika)
Døme
- ein konflikt mellom nord og sør
i bridge: spelar som sit ved sørsida av bordet og er makker til nord (1, 3)
Døme
- sør melder pass

Faste uttrykk

det globale sør
land, hovudsakleg i sør (1, 2), som ikkje har fått del i framveksten i velstand dei siste par hundre åra;
utviklingsland, den tredje verda

seksrettars, seksretters

adjektiv

Tyding og bruk

som har seks rettar (

Døme

dei bestilte ein seksrettars middag

seibiff

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

sei steikt i skiver med lauk

Døme

ete seibiff til middag

tonn

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå engelsk; same opphav som tønne

Tyding og bruk

måleining for masse = 1000 kilogram;
symbol t
Døme
- skulpturen veide fleire tonn
brukt i genitiv: tyngda eller lasteevna til eit fartøy
Døme
- ti tonns akseltrykk;
- 15-tonns lastebåt
stor mengde
Døme
- han åt eit tonn komle til middag
om eldre forhold: registertonn

sein

adjektiv

Opphav

norrønt seinn

Tyding og bruk

som tek lang tid;
langsam (1), trå (2, 1), treg (2)
Døme
- seine rørsler;
- ho er ein sein lesar;
- leksikografi er eit seint arbeid
- brukt som adverb:
  han går seint opp trappa;
  moderniseringa går seint
som lèt vente på seg;
som skjer lenger inn i framtida enn venta
Døme
- vere ein halv time for sein;
- ho åt sein middag;
- påska er sein i år
- brukt som adverb:
  han kjem for seint på skulen;
  eg står seint opp om lørdagen
som krev lang veksetid
Døme
- desse potetene er seine;
- seine pærer
som skjer etter noko anna i tid;
som skjer mot slutten av ein periode
Døme
- ei sein kveldsstund;
- i sein mellomalder
- brukt som adverb:
  seint på kvelden
brukt i komparativ: som skjer på eit tidspunkt som ligg etter eit anna tidspunkt;
som har skjedd nyleg
Døme
- ei av dei seinare bøkene til forfattaren;
- dei seinare åra har utviklinga betra seg
- brukt som adverb:
  seinare i dag;
  ti år seinare;
  eg kom seinare enn planlagt
brukt i superlativ: som høyrer til den siste delen av ein tidsbolk eller rekkje;
sist
Døme
- dei seinaste åra har staden forandra seg;
- den seinaste målinga viser klar betring
brukt som adverb i superlativ: innan eller samtidig med eit fastsett tidspunkt;
med siste frist
Døme
- svaret kjem seinast etter tre veker;
- oppgåva må vere inne seinast fredag

Faste uttrykk

før eller seinare
på eit eller anna tidspunkt
vi vonar å finne ei løysing før eller seinare
ikkje vere sein om
vere snar til
ho var ikkje sein om å by på kaffi når nokon stakk innom
noko ein seint vil gløyme
som ein aldri kjem til å gløyme
denne festen var noko eg seint vil gløyme;
ei oppleving dei seint vil gløyme
sein i vendinga
som reagerer eller rører seg langsomt;
treg (2)
spelaren er for sein i vendinga;
ho var ikkje sein i vendinga
seint og tidleg
støtt og stendig;
jamt og ofte

lide 1, li 2

lida

verb

Opphav

norrønt líða

Tyding og bruk

om tid: gå (1, skri;
vere komen til eit visst tidspunkt
Døme
- det lid til middag;
- eg kjem heim når det lid på
vere komen langt fram;
nærme seg slutten
Døme
- natta lid;
- hausten er liden;
- det leid mot slutten med henne

Faste uttrykk

lakke og li
gå jamt framover (mot eit visst tidspunkt)
det lakkar og lid mot jul

Side 1 av 10

Resultat per side: