Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 70 oppslagsord

enkelt

adjektiv

Opphav

frå lågtysk form av enkel

Tyding og bruk

som er i eitt eksemplar eller skjer éin gong;

som ikkje er samansett;

enkel (1), einskild, einstaka

Døme

enkelt vegg;
eit enkelt tilfelle;
den enkelte borgar;
dei enkelte kommunane

Faste uttrykk

den enkelte
kvart enkelt menneske;
enkelindivid
samfunnet og den enkelte
kvar enkelt
kvart enkelt menneske;
kvar og ein
kvar enkelt får avgjere det

Artikkelside

enkel

adjektiv

Opphav

frå lågtysk ‘einaste’; samanheng med ein (

Tyding og bruk

som er av éi eining;
usamansett, einfelt (1)
Døme
- enkle vindauge;
- enkel vegg;
- enkel tråd
samansett av få delar;
lite innfløkt;
utan noko ekstra
Døme
- enkel reiskap;
- ein enkel melodi;
- enkel kost;
- enkel oppbygnad;
- ein enkel, men elegant kjole;
- gjere det enkelt
- brukt som adverb
  stova er enkelt møblert
som krev lite;
likefram (2), ukunstla, naturleg (5)
Døme
- ha enkle vanar;
- leve eit enkelt liv;
- dei er enkle folk
lett å forstå, gjere eller bruke;
grei (1), forståeleg
Døme
- ei enkel oppgåve;
- dette er enkelt å svare på
- brukt som substantiv
  det er ofte det enklaste som er det beste

Faste uttrykk

enkel konsonant
konsonantteikn som det ikkje er to etter einannan av;
enkelkonsonant;
til skilnad frå dobbel konsonant
enkelt tonelag
tonem 1;
einstavingstonelag;
til skilnad frå dobbelt tonelag
ganske enkelt
rett og slett;
beintfram
denne historia er ganske enkelt ikkje sann

Artikkelside

språk

substantiv inkjekjønn

Opphav

av lågtysk sprake

Tyding og bruk

system nytta av menneske for å uttrykkje seg og kommunisere;
menneskeleg tale
Døme
- språket skil mennesket frå dyra
- - allmennspråk
  - barnespråk
  - skriftspråk
  - talespråk
  - teiknspråk
variant av språk (1) brukt av ei folkegruppe eller i eit geografisk område;
mål (2, 2);
tungemål
Døme
- klassiske språk;
- snakke fleire framande språk;
- norsk er eit språk med mange dialekter
språkbruk, uttrykksmåte
Døme
- juridisk språk;
- granske språket til Garborg;
- opposisjonen brukte eit kraftig språk
uttrykksmiddel som minner om språk (1)
Døme
- fuglane har sitt eige språk;
- språket i musikken
brukt som etterledd i samansetningar: system for kommunikasjon
- - kodespråk
  - kroppsspråk
brukt som etterledd i samansetningar: enkelt setning
- - ordspråk
  - valspråk

Faste uttrykk

snakke same språket
leggje det same i orda og omgrepa, forstå kvarandre
politikarane snakkar ikkje same språket som veljarane
tale sitt tydelege/eige språk
vise noko tydeleg
desse tala taler sitt tydelege språk;
bileta talte sitt eige språk
ut med språket
sei det du veit

Artikkelside

som kniv i smør

Tyding og bruk

enkelt og utan hindringar;

Sjå: smør

Døme

arbeidet går som kniv i smør;
han glei forbi motspelarane som kniv i varmt smør

Artikkelside

smør

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt smjǫr, smør

Tyding og bruk

næringsmiddel som ein lagar med å kinne fløyte
Døme
- ei pakke smør;
- leggje tjukt med smør på brødet;
- ete fisk med smelta smør
- - fjellsmør
  - meierismør
margarin

Faste uttrykk

blid som smør
smørblid
ha/tene til smør på brødet
ha stor nok inntekt til å greie seg
marknadssjefen har til smør på brødet;
han jobba ekstravakter for å tene til smør på brødet
jo menn/jammen/jaggu sa eg smør!
tvert imot
smør på flesk
unødvendig mykje;
dobbelt opp
informasjonen er smør på flesk
som kniv i smør
enkelt og utan hindringar
arbeidet går som kniv i smør;
han glei forbi motspelarane som kniv i varmt smør

Artikkelside

skjematisme

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

det å framstille noko for enkelt;

skjematenking

Artikkelside

slutte

slutta

verb

Opphav

av lågtysk sluten

Tyding og bruk

ikkje lenger fortsetje med;
halde opp med;
ta slutt
Døme
- slutte arbeidet for dagen;
- dei har slutta av for dagen;
- ho slutta i songkoret;
- du bør slutte å drikke;
- skulen sluttar 20. juni
gjere ferdig, ende
Døme
- møtet slutta med ein appell
vere tett inntil;
leggje seg stramt omkring;
høve, passe;
sitje (9)
Døme
- langrennsdressen slutta tett kring kroppen;
- pakninga slutta kring skøyten og tetta godt
danne, samle
Døme
- ta kvarandre i hendene og slutte ein ring
- brukt som adjektiv:
  gå i slutta tropp;
  eit festlokale for slutta lag
binde saman
Døme
- straumen blir slutta på nytt når vi slår på brytaren
- brukt som adjektiv:
  ein slutta straumkrins
semjast om;
avtale;
inngå (2)
Døme
- slutte ein kontrakt;
- slutte venskap med nokon;
- dei slutta fred
skrive kontrakt om
Døme
- slutte ein tankbåt;
- slutte ei frakt
leie ut;
konkludere
Døme
- slutte frå det kjende til det ukjende

Faste uttrykk

slutte opp om
samle seg om;
stø opp om
slutte opp om avtala
slutte seg saman
samle seg;
slå seg saman
elevane slutta seg saman i grupper
slutte seg til
- slå følgje med
  ho slutta seg til dei andre i turgruppa
- seie seg samd med nokon eller samd i noko
  dei slutta seg til framlegget
- tenkje seg til;
  resonnere seg til
  det er enkelt å slutte seg til konsekvensane av budsjettkutta

Artikkelside

slutte seg til

Tyding og bruk

Sjå: slutte

slå følgje med
Døme
- ho slutta seg til dei andre i turgruppa
seie seg samd med nokon eller samd i noko
Døme
- dei slutta seg til framlegget
tenkje seg til;
resonnere seg til
Døme
- det er enkelt å slutte seg til konsekvensane av budsjettkutta

Artikkelside

tallerk, tallerken

substantiv hankjønn

Opphav

av lågtysk tallorken; jamfør fransk tailloir

Tyding og bruk

meir eller mindre flatt fat (1) som rommar mat for ein enkelt person
Døme
- flat tallerk;
- ha mat på tallerken;
- dekkje på fire tallerkar
så mykje mat som det er plass til på ein tallerk (1)
Døme
- ete ein tallerk suppe
ting med form som ein tallerk
Døme
- tallerken på ein platespelar

Faste uttrykk

flygande tallerk
ukjend, svevande ting på himmelen med form som ein tallerk;
ufo

Artikkelside

tidsskrift

substantiv inkjekjønn eller hokjønn

Opphav

etter tysk Zeitschrift

Tyding og bruk

publikasjon (oftast i hefteform) som kjem ut med jamne mellomrom, og som i regelen har innhald frå eit enkelt fag eller interesseområde

Døme

allment, litterært, vitskapleg tidsskrift

Artikkelside

Resultat per side: