Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 24 oppslagsord

dempar

substantiv hankjønn

Opphav

av dempe

Tyding og bruk

noko som dempar
Døme
- ein bil med gode demparar;
- dei la ut ein dempar i småbåthamna
- - bølgjedempar
  - fartsdempar
  - lyddempar
  - støytdempar
innretning til musikkinstrument for å redusere lydsvingingane og lydstyrken;
jamfør sordin
Døme
- øve med dempar på fiolinen

Faste uttrykk

leggje ein dempar på
gjere svakare;
redusere;
dempe (1)
regnet la ein dempar på stemninga;
høge avgifter på fly legg ein dempar på turismen

Artikkelside

dempe

dempa

verb

Opphav

frå lågtysk , opphavleg ‘få (eld) til å dampe, ryke (og dermed slokne)'; samanheng med damp

Tyding og bruk

gjere svakare, mildare eller mindre;
døyve (1), svekkje, roe (2
Døme
- dempe lyden;
- dempe veksten i arbeidsløysa
- brukt som adjektiv
  det var dempa musikk i bakgrunnen
gradvis få til å stoppe
Døme
- dempe ballen;
- pendelsvingingane blir dempa
- brukt som adjektiv
  dempa svingingar

Faste uttrykk

dempe seg
vere mindre høgmælt;
roe seg
demp deg!
læraren bad dei dempe seg

Artikkelside

sordin

substantiv hankjønn

Opphav

frå italiensk, av sordo ‘dauv’

Tyding og bruk

innretning på stryke- og messingblåseinstrument for å redusere lydstyrken;

dempar (2)

Døme

setje sordin på trompeten

Faste uttrykk

spele med sordin
gå varsamt fram

Artikkelside

uhell

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør hell

Tyding og bruk

hending eller tilhøve som valdar skade eller bry;
skade, mindre ulykke;
mistak
Døme
- ha eit uhell på turen;
- eit hendeleg uhell;
- når uhellet er ute
- - arbeidsuhell
  - trafikkuhell
uflaks, utur
Døme
- ha uhell med vêret

Faste uttrykk

hell i uhell
heldig hending eller omstende som dempar verknaden av ei ugunstig hending
det var eit hell i uhellet at alle var ute da huset rasa saman

Artikkelside

hell

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå dansk, jamfør norrønt heill ‘varsel, lykke’; samanheng med heil (

Tyding og bruk

medgang, lykke (2), flaks (1, tur (2
Døme
- må hell og lykke følgje deg!
- ha hellet med seg;
- han prøvde seg med hell i forretningslivet;
- prøve seg på noko utan hell
lykketreff
Døme
- det var eit hell at ho ikkje vart med i ulykkesbilen

Faste uttrykk

hell i uhell
heldig hending eller omstende som dempar verknaden av ei ugunstig hending
det var eit hell i uhellet at alle var ute da huset rasa saman
til alt hell
heldigvis
til alt hell kom dei uskadde frå ulykka

Artikkelside

vatt

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

gjennom tysk og nederlandsk; frå mellomalderlatin wadda

Tyding og bruk

(plate av) laust samantvinna fibrar, særleg av bomull
Døme
- reinse eit sår med vatt og sprit;
- isolere med vatt
i overført tyding: noko om skånar eller dempar
Døme
- pakke meiningane inn i vatt