Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 116 oppslagsord

hardleg

adjektiv

Tyding og bruk

  1. noko hard, skarp, ofseleg;
    om person:
    • sjå hardleg ut – sjå stiv, morsk ut
  2. òg om hending, høve, sjanse, særleg upersonleg:
    • det ser hardleg ut – heller stygt, spøke ut
  3. som adverb: hardla
    • hesten hans er hardleg gildare enn min
Artikkelside

hard

adjektiv

Opphav

norrønt harðr

Tyding og bruk

  1. om stoff eller lekam: som ikkje så lett gjev etter for trykk;
    fast, tett, stiv, uelastisk;
    til skilnad frå blaut (2) og mjuk (1)
    Døme
    • hard som stein;
    • hardt metall;
    • hardt brød;
    • fjellbjørka er hard i veden;
    • ei hard seng;
    • ha hard avføring;
    • ein hard knute
  2. kraftig, intens, vanskeleg, slitsam
    Døme
    • eit hardt slag;
    • eit hardt åtak;
    • bli sett på ei hard prøve;
    • det er hard konkurranse om plassane;
    • oppussing er hardt arbeid;
    • få ein hard medfart;
    • harde tak
    • brukt som adverb
      • arbeide hardt;
      • støyte staven hardt mot golvet
  3. som ikkje tek omsyn til eller gjev etter for andre;
    streng, urokkeleg, stri, uvenleg
    Døme
    • ha eit hardt sinn;
    • motta hard kritikk;
    • han var hard med barna
    • brukt som adverb
      • le hardt og hånleg
  4. som i lita grad viser eller let seg påverke av kjensler;
    som toler mykje
    Døme
    • vere hard i hugen;
    • ei hard dame
  5. om kår, tilstand og liknande: tung, tøff, utfordrande
    Døme
    • harde kår;
    • ein hard lagnad;
    • harde vilkår;
    • det vart ein hard vinter
    • brukt som adverb
      • bli hardt prøvd;
      • vere hardt medteken av sjukdom;
      • sitje hardt i det
  6. som tydeleg bryt med ein annan tilstand;
    skarp
    Døme
    • ein hard sving;
    • dei nye retningslinjene står i hard kontrast til dei gamle

Faste uttrykk

  • den harde kjernen
    dei mest sentrale personane i lag, parti eller liknande
  • ei hard nøtt å knekkje
    ei vanskeleg oppgåve
  • gjere seg hard
    (førebu seg på å) stå imot noko farleg, vanskeleg eller ubehageleg
  • gå hardt for seg
    gå føre seg på ein hardhendt måte
  • gå hardt ut
    kome med sterk kritikk
    • dei gjekk hardt ut etter etter å ha sett seg leie på vedtaket;
    • partiet gjekk hardt ut mot forslaget
  • halde hardt
    vere vanskeleg;
    lykkast berre så vidt
    • det skal halde hardt å bli ferdig før fristen
  • hard valuta
    sterkt etterspurd valuta
  • harde bod
    vanskelege tilhøve
    • der var harde bod i trettiåra
  • harde konsonantar
    ustemde konsonantar;
    til skilnad frå blaute konsonantar
    • p, t og k er harde konsonantar
  • harde trafikantar
    bilistar;
    til skilnad frå mjuke trafikantar
  • hardt vatn
    kalkhaldig vatn
  • i hardt vêr
    i vanskar på grunn av press, åtak eller liknande
  • med hard hand
    på ein brutal måte
    • uvedkomande vart jaga bort med hard hand
  • på/for harde livet
    så fort eller mykje ein kan;
    alt ein orkar;
    av all makt
    • dei trente på harde livet før konkurransen;
    • vi jobbar for harde livet
  • setje hardt mot hardt
    svare på åtak eller liknande med like harde middel som motstandaren;
    gje att med same mynt
  • ta hardt i
Artikkelside

hanekamp

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. kamp mellom hanar, skipa som veddemål og folkemoro
  2. i overført tyding: hissig debatt;
    skarp konkurranse
    Døme
    • ein politisk hanekamp
Artikkelside

handelskrig

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. konflikt med skarp konkurranse mellom handelspartnarar på ein internasjonal marknad, ofte med dumping av prisar som eitt av verkemidla
  2. ledd i ein sjøkrig som (ved hjelp av blokade, kapring, søkking eller liknande) tek sikte på å stengje sambandslinjene for fienden til sjøs
Artikkelside

flengjande, flengande

adjektiv

Tyding og bruk

skarp og skadeleg;
bitande, kvass
Døme
  • flengjande kritikk;
  • eit flengjande angrep på organisajonen
Artikkelside

øks

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt øx

Tyding og bruk

(eldre) hoggereiskap av metall eller stein med eller utan skaft;
særleg: reiskap montert på skaft til å hogge med som er laga av eit jernstykke som til eine kanten tynnest ut i eit blad med skarp egg, og som til andre kanten endar i ei hamarflate, ein pigg eller liknande og med hol for skaftet
Artikkelside

åtgåingsevne

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

evne til å åtgå;
observasjonsevne
Døme
  • ha ei skarp åtgåingsevne
Artikkelside

åtgåar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som åtgår;
Døme
  • ein skarp åtgåar og gløgg granskar
Artikkelside

årvak, årvaken

adjektiv

Opphav

norrønt árvakr av ár ‘tidleg’

Tyding og bruk

  1. tidleg vaken om morgonen
  2. som følgjer nøye med, vaken, skarp
    Døme
    • han var årvak som ein hauk
Artikkelside

øygd

adjektiv

Opphav

norrønt eygðr; samanheng med auge (1

Tyding og bruk

  1. som har skarpe auge;
    skarp til å bli var noko
    • ørna er øygd;
    • vent øygd – med vene auge
  2. oftast som etterledd i samansetningar: som har slike auge (eller slikt blikk) som førsteleddet nemner
    • blåøygd;
    • kvassøygd;
    • storøygd
Artikkelside
Side 7 av 12