Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 172 oppslagsord

paratakse

substantiv hankjønn

Uttale

paratakˋse

Opphav

av gresk taxis ‘ordning, oppstilling ved sida av’

Tyding og bruk

i språkvitskap: høve mellom ledd i eit paratagme;

sideordning

Artikkelside

homiletisk

adjektiv

Tyding og bruk

som høyrer til eller gjeld homiletikken;

som legg ut teksten ledd for ledd

Døme

ei homiletisk preike

Artikkelside

omsetjingslån, omsettingslån

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i språkvitskap: ord som er laga med at ei framandspråkleg samansetjing er omsett ledd for ledd, til dømes ‘kringkaste’ etter engelsk ‘broadcast’

Artikkelside

førsteledd, fyrsteledd

substantiv inkjekjønn

førsteled, fyrsteled

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

første punkt som ei vare må passere før ho når fram til forbrukaren;
jamfør omsetnadsledd
Døme
- førsteleddet i omsetninga
første ledd i samansett ord;
føreledd
Døme
- førsteleddet ‘førti’ i samansetjinga ‘førtital’

Artikkelside

neksus

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘samband’

Tyding og bruk

i grammatikk: samband mellom to ledd som verken er side- eller underordna, særleg mellom subjekt og verballedd

Artikkelside

marionett

substantiv hankjønn

Uttale

marionetˊt

Opphav

frå fransk , diminutiv av kvinnenamnet Marion

Tyding og bruk

dokke med rørlege ledd som kan styrast ved hjelp av trådar, brukt til dokketeater
i overført tyding: viljelaus reiskap som lèt seg styre av andre;
nikkedokke
Døme
- politikarane vart berre marionettar for partileiaren

Artikkelside

leddsetning, ledsetning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

setning som er eit ledd i ei anna setning;

jamfør heilsetning

Faste uttrykk

adjektivisk leddsetning
leddsetning som fungerer som eit adjektiv
adverbial leddsetning
leddsetning som fungerer som eit adverbial (1
nominal/substantivisk leddsetning
leddsetning som fungerer som eit nominal (1

Artikkelside

der

adverb

Opphav

norrønt þar

Tyding og bruk

på den staden (eit stykke unna);
til skilnad frå her
Døme
- der ute;
- dei der;
- sjå der kjem dei!
- set stolen der!
- eg kjenner alle som var der;
- dei driv på til dei ligg der;
- dei fann huset, men det var ingen heime der
på det punktet
Døme
- der fekk du!
- saken må diskuterast, men vi er ikkje der no
brukt etter pronomen eller determinativ for å peike ut nokon eller noko;
jamfør derre
Døme
- han der er ikkje bra for deg;
- ho der er jammen skarp;
- det der er ikkje noko for meg
brukt som formelt subjekt: det (3, 1)
Døme
- der var ulv i skogen
brukt til å vise til eit ledd i oversetninga
Døme
- huset der dei bur;
- staden der dei sist såg han

Faste uttrykk

der og da
på den staden og det tidspunktet som kjem fram av samanhengen
det hende der og da;
der og da bestemte vi oss for å bli med
her og der
på spreidde stader
… meg her og … meg der
brukt som hånleg eller nedlatande kommentar til noko som nettopp er nemnt
prosjekt meg her og prosjekt meg der