Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
19 treff

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 19 oppslagsord

skal

substantiv inkjekjønn

Opphav

samanheng med skjel

Tyding og bruk

  1. tynnare eller tjukkare hylster kring visse ting, til dømes på blautdyr, leddyr, egg, frukt og bær
    Døme
    • appelsinskal;
    • bananskal;
    • agner og skal
    • hylster, lag
      • eit skal av betong
    • eigenleg om snigel:
      • gå inn i skalet sitt – dra seg attende, isolere seg, bli inneslutta
  2. slags tannsjukdom hos hest

Faste uttrykk

  • ha valet og ta skalet
    kunne velje fritt, men ta det ringaste
Artikkelside

oransje 2

adjektiv

Opphav

jamfør oransje (1

Tyding og bruk

med farge som skalet på ein appelsin;
Artikkelside

nettmelon

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

rund melon med gult, saftig fruktkjøt og eit nett av opphøgde linjer på skalet
Artikkelside

klinkegg

substantiv inkjekjønn

Opphav

av klinke (3

Tyding og bruk

egg med brest i skalet
Artikkelside

krakkmandel

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk; jamfør krakk (3

Tyding og bruk

mandel som blir seld med skalet på
Artikkelside

elvemusling

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

musling som lever i elvebotnen;
Margaritifera margaritifera
Døme
  • elvemuslingar har perlemor på innsida av skalet;
  • elvemuslingen er ein truga art
Artikkelside

appelsinhud

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

ujamn, ruglete hud (som liknar skalet på appelsinar);
jamfør cellulitt
Artikkelside

ytst

adjektiv

Opphav

norrønt ýztr; jamfør ytre (2

Tyding og bruk

  1. som er, ligg lengst ute (mot kant, rand, grense, overflate eller utvendig side og liknande), som ligg lengst borte (frå sentrum og liknande);
    som er nærmast havet
    Døme
    • ytste garden;
    • det var ytst på kanten;
    • ytste øyane;
    • ytste odden;
    • frå den ytste landsenden;
    • det var ytst på tunga mi – eg hadde nær sagt det;
    • ytste laget, skalet;
    • ytste fingertuppen – del av fingertuppen lengst ute
    • i religiøst mål:
      • det ytste mørkeret – stad lengst frå Gud der fullstendig mørker rår
    • som adverb: lengst ute (mot kant, rand, grense, overflate eller utvendig side o l)
      • ytst på kanten, stupet;
      • han sat ytst på benken;
      • ytst ute på neset;
      • ytst hadde han ein tjukk genser
  2. etter nytestamentleg gresk eskhatos ‘sist’
    Døme
    • den ytste tida – siste tida, tida før dommedag
    • om person:
  3. sterkast, størst mogleg, overmåte intens, særs djuptgåande;
    òg: prekær, på livet laus
    Døme
    • i den ytste einsemd;
    • i den ytste naud
  4. mest langtdriven;
    mest konsekvent, mest reindyrka
    Døme
    • til dei ytste konsekvensar;
    • i sine ytste former

Faste uttrykk

  • den ytste dagen
  • gjere sitt ytste
    gjere det ein kan;
    yte sitt beste
  • liggje på sitt ytste
    liggje for døden
  • til det ytste
    til grensa av det moglege;
    i aller høgste grad
    • spenninga er driven til det ytste;
    • utnytte noko til det ytste;
    • han er harmfull til det ytste
Artikkelside

ute

adverb

Opphav

norrønt úti; av ut

Tyding og bruk

  1. under open himmel, i friluft, utandørs
    Døme
    • gå ute og fryse;
    • liggje ute;
    • barna er ute og leiker;
    • eg finn dei korkje ute eller inne;
    • ute på trappa
  2. utanfor sitt vanlege hus, hylster, dekke eller liknande
    Døme
    • kjuklingen er ute av skalet;
    • skjorteflaket heng ute
    • i overført tyding: utanfor ein vanleg eller tidlegare tilhaldsstad
      • han er ute or soga;
      • eg er ute av stand til å skjøne det;
      • vere ute av seg (av sorg) – heilt fortvilt
  3. ikkje heime, ikkje til stades
    Døme
    • sjefen er ute;
    • vere ute og handle;
    • ete ute (på restaurant e l)
    • han var ute under krigen – utanlands
  4. unna eit visst utgangspunkt;
    Døme
    • ute på fjorden, åkeren;
    • ute på kjøkenet
    • ved eller nærmare havet
      • ute ved kysten;
      • ute på øyane
  5. i verksemd, på ferde, til stades
    Døme
    • vere tidleg, seint ute – med å kome, med å utvikle seg e l;
    • ho er ute med strekane sine;
    • han er ute og skriv i avisa att;
    • vere ute etter revansje;
    • når ulykka er ute
  6. Døme
    • vere ute for eit uhell, for ein svindlar
  7. Døme
    • fristen, eventyret er ute;
    • før året er ute;
    • det er ute med meg – eg er fortapt, ferdig

Faste uttrykk

  • ille ute
    i fare, i vanskar
  • vere ute etter
    prøve å treffe (nokon); prøve å få has på
Artikkelside

så 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt sáð; samanheng med såd

Tyding og bruk

  1. trevl, flis av skalet på korn;
    kli i mjøl(mat)
  2. skal, hylster kring korn
  3. ørande lite grann
    Døme
    • matså;
    • dei hadde ikkje såa i huset – dei var heilt matlause
Artikkelside
Side 1 av 2