Avansert søk

Nynorskordboka 122 oppslagsord

uro

substantiv hokjønn

Opphav

Tyding og bruk

rørsle, fart
Døme
- vere i uro
skipling av fred og ro;
forstyrring, bråk (2, leven
Døme
- det er uro i klassa
gjæring, røre (1, misnøye;
opprør, kampar
Døme
- politisk uro;
- uroa i massane auka;
- raseuro
mild verk, murring i kropp eller lemer
otte (2, ank, nervøsitet, spenning (1
Døme
- ha uro i sjela
pendel i urverk
opphengd pynt (m a av halm) som svingar i luftdraget
samnamn på klegg, fluge, mygg og liknande

uroe

uroa

verb

Tyding og bruk

skiple freden og roa for;
forstyrre, plage (2, bry (2
Døme
- uroe nokon i middagskvila;
- uroe ikkje vognføraren!
- orsak at eg uroar
skiple
Døme
- uroe oppstillinga
gjere uroleg og ottefull
Døme
- striden uroar meg;
- de treng ikkje uroe dykk over dette – ikkje bli urolege

mage 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt magi

Tyding og bruk

sekkforma utviding av fordøyingskanalen;
magesekk
Døme
- kua har fire magar
- - bladmage
  - løypemage
  - nettmage
samnemning for magesekk og tarmkanal
Døme
- ha vondt i magen;
- luft i magen
fordøying;
avføring
Døme
- ha dårleg mage;
- treg mage;
- hard mage;
- laus mage
framside av overkroppen mellom brystet og underlivet;
vom (2), buk (2)
Døme
- liggje på magen;
- mage og rygg;
- gå med bar mage
utbuling av magen (1, særleg på grunn av fedme eller graviditet;
(stor) vom (2)
Døme
- ein gammal mann med mage;
- ho har barn i magen
i overført tyding: område i mageregionen der ein tykkjest merke kjensler som spenning, uro og liknande
Døme
- kjenne eit sug i magen;
- det kriblar i magen;
- det knytte seg i magen;
- gå på skulen med ein vond klump i magen

Faste uttrykk

gå med ein … i magen
ha ambisjonar om å bli (det nemnde)
gå med ein skodespelar i magen
ha is i magen
vere kald og roleg i ein kritisk situasjon;
ikkje miste fatninga;
halde hovudet kaldt
ha sommarfuglar i magen
ha ei kriblande kjensle i magen fordi ein er spent;
vere nervøs
på tom mage
utan å ha ete
arbeide på tom mage

ubestemd, ubestemt

adjektiv

Tyding og bruk

ikkje avgjord eller fastsett
Døme
- utsetje saka på ubestemd tid
ubestemmeleg, uklar (1)
Døme
- ei ubestemd indre uro
usikker (4), vag
Døme
- du verkar så ubestemd

grå 1

adjektiv

Opphav

norrønt grár; samanheng med gry (

Tyding og bruk

som har ein farge mellom kvit og svart
Døme
- eit grått hus;
- grå som oske;
- få grått hår
gusten og sliten å sjå til
Døme
- vere grå i huda;
- bli gammal og grå
gråhåra
Døme
- han vart tidleg grå
skya, disig, uklar (1)
Døme
- grått vêr;
- det er grått i dag
lite spennande;
fargelaus, trist, einsformig
Døme
- den grå kvardagen;
- eit grått tilvære;
- grått humør;
- ikkje sjå dei eldre som ein grå masse
som går utanom lova eller offisielle kanalar;
ukontrollert (1), uregulert (2);
ureglementert
Døme
- låne pengar på den grå pengemarknaden;
- svarte og grå pengestraumar;
- grått arbeid

Faste uttrykk

avskil på grått papir
plutseleg oppseiing
ho fekk avskil på grått papir
dei små grå
hjernecellene, hjernen
bruke dei små grå;
ein aktivitet som skjerpar dei små grå
grå eminense
person som held seg i bakgrunnen, men likevel har stor reell makt i kraft av å påverke mektige personar
ein grå eminense i amerikansk musikkliv
grå mus
person med kjedeleg og anonym framtoning
ein spion skal helst vere ei grå mus utan fortid
grå stær
augesjukdom der linsa i auget er uklar og ugjennomsiktig
i mørkeret er alle kattar grå
i mørkeret er alle skilnader viska ut
setje grå hår i hovudet på nokon
stadig valde ein annan uro og bry

mot 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt móðr ‘uro i sinnet, harme, mot’

Tyding og bruk

det å vere modig og uredd;
mental styrke til å våge noko;
djervskap;
sjølvtillit
Døme
- ha mot til å gjere noko;
- miste motet;
- halde motet oppe;
- setje mot i nokon;
- få nytt mot;
- ta mot til seg;
- drikke seg til mot
- - heltemot
  - livsmot
  - pågangsmot
sinnsstemning, humør;
huglag
Døme
- friskt mot!

Faste uttrykk

ha mot på noko
ha lyst til noko (fordi ein trur ein meistrar det)
meiningars mot
eigne, sterke meiningar
ei sterk kvinne med meiningars mot
til mote
til sinns;
med eit visst humør
korleis er du til mote?
vere ille til mote
vere ved godt mot
ha god von;
sjå lyst på situasjonen

stim 3

substantiv inkjekjønn

Opphav

same opphav som stim (

Tyding og bruk

uro (2), ståk (1);

Døme

ståk og stim

still 2

adjektiv

Opphav

samanheng med stall; same opphav som stille (

Tyding og bruk

som er i ro;
som ikkje rører seg;
roleg (1)
Døme
- dei seglde på stille hav
- brukt som adverb:
  han søv stilt i senga
utan bråk og uro;
lydlaus
Døme
- ein still og fredeleg stad;
- det var heilt stilt i huset
- brukt som adverb:
  elva rann stilt;
  eg prøvde å gå stilt i trappa
taus (2, tagal
Døme
- ho er så still og alvorleg;
- eg bad ei still bøn om at det måtte gå bra
blyg
Døme
- han var den stillaste og mest smålåtne av syskena

Faste uttrykk

den stille veka
veka frå palmesøndag til og med påskeaftan (da musikk og andre teikn på glede var borte frå gudstenesta i eldre tid)
gå stilt i dørene
fare varsamt fram;
teie
her er det best å gå stilt i dørene
i det stille
i løynd
still interessent
person som skyt pengar inn i ei verksemd utan å vere aktivt med i drifta;
sleeping partner
still mobilisering
mobilisering utan offentleg kunngjering
stillaste vatnet har djupaste grunnen
den som seier lite, kan ofte vere den mest djuptenkte eller den som har mest gøymt i seg
stå stilt for nokon
ikkje greie å tenkje;
ikkje greie å kome på noko
no står det heilt stilt for meg

turbulent

adjektiv

Opphav

frå latin av turbare ‘setje i uro’ av turba ‘larm’

Tyding og bruk

om rørsle i væske eller gass: sterk, uregelrett;
motsett laminær
Døme
- turbulent strøyming
i overført tyding: uroleg, opprørsk
Døme
- landet har vore gjennom ei turbulent tid

turbulens

substantiv hankjønn

Opphav

frå seinlatin; av turbulent

Tyding og bruk

sterk og uregelrett rørsle i væske eller gass
Døme
- mykje turbulens førte til ein uroleg flytur
i overført tyding: situasjon eller periode med uro og misnøye
Døme
- politisk og økonomisk turbulens

Resultater per side: