Avansert søk

Nynorskordboka 92 oppslagsord

hug 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hugr

Tyding og bruk

sinn (1, 1), tankar (1
Døme
- vere lett i hugen;
- mora vende hugen hans
lyst, trå, dragnad (mot noko)
Døme
- ha hug på noko;
- hugen hans stod til sjøen;
- han fekk hug til å reise ut
førebod, varsel om at eit menneske er i kjømda
Døme
- eg høyrde hugen hans

Faste uttrykk

hard i hugen
djerv, hardhjarta
kome i hug
hugse, minnast; tenkje på
leike i hugen
vere i tankane

hug 2

adjektiv

Tyding og bruk

Døme

eg er ikkje hug på dette

huge

huga

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt huga; jamfør hug (

Tyding og bruk

ha hug til;
like (5
Døme
- eg hugar maten
verke lokkande;
tiltale (2, 3)
Døme
- det hugar meg
kome i hug, hugse

bringe 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt bringa

Tyding og bruk

fremste del av brystet på visse dyr
Døme
- skotet råka bjørnen i bringa
kroppsdel mellom hals og bukhole på menneske;
bryst (1);
brystkasse (1)
Døme
- ha vondt i bringa;
- vere brei over bringa;
- ha hår på bringa
i overført tyding: hjarte (2), hug (1, 1)
Døme
- bli varm i bringa;
- ord som svir i bringa
kjøt av brystet på dyr
Døme
- bringe av storfe
del av klesplagg som dekkjer brystet
Døme
- ei sølje i bringa på halskledet

Faste uttrykk

falle tungt for bringa
ha motvilje mot;
falle tungt for brystet
slå seg for bringa
- uttrykkje sorg eller anger ved å slå knyttneven mot brystet;
  slå seg for brystet (1)
  dei reiv seg i kleda og slo seg for bringa
- uttrykkje at ein er tilfreds med seg sjølv;
  slå seg for brystet (2)
  dei slår seg for bringa og påstår at dei er best
slå seg på bringa
uttrykkje styrke og sjølvtillit;
slå seg på brystet
dei kan slå seg på bringa etter nok ein siger

blod

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt blóð

Tyding og bruk

hos menneske og høgareståande dyr: raud kroppsvæske som hjartet pumpar gjennom blodårene, og som fører oksygen og andre næringsemne til kroppscellene og avfallsstoff bort frå dei
Døme
- gje blod;
- skjere seg til blods;
- blodet spruta da grisen vart stukken
i overført tyding: livskraft (1), huglag, temperament
Døme
- heitt blod;
- setje blodet i brann
avstamming, skyldskap
Døme
- av same blod

Faste uttrykk

blod er tjukkare enn vatn
slektskap betyr meir enn venskap
blått blod
brukt i uttrykk for å ha adeleg opphav
ha blått blod i årene;
ei kvinne av blått blod
eige kjøt og blod
eigne etterkomarar
friskt blod
nye og yngre krefter
få blod på tann
bli sterkt oppteken av noko og ha hug til å halde fram med det
gå nokon i blodet
bli ein del av nokon
arbeidet har gått han i blodet
helle/slå kaldt vatn i blodet på nokon
dempe sterke kjensler hos nokon
med kaldt blod
utan skruplar;
roleg og med overlegg
setje vondt blod mellom
skape uvilje eller harme mellom

vilje 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt vili; samanheng med vilje (

Tyding og bruk

evne til medviten gjerning og/eller åtferd
Døme
- ha sterk, veik vilje;
- viljen til å overleve
- i idrett:
  siste runden gjekk berre på viljen
påbod, krav (1;
ynske (1, lyst, hug (1
Døme
- gjere mot Guds vilje;
- få viljen sin – få det som ein vil;
- gjere til viljes – føye (nokon);
- setje viljen sin igjennom;
- arvingane var spente på siste viljen hans – dvs testamentet
forsett (1, føremål;
overlegg
Døme
- gjere noko med (vitende og) vilje
det å vere villig
Døme
- innsatsvilje;
- offervilje;
- ha vilje til samarbeid;
- det er ikkje evna, men viljen det skortar på

svive 2

sviva

verb

Opphav

norrønt svífa

Tyding og bruk

gå rundt, snu seg i ein ring;
dreie seg
Døme
- hjulet byrja å svive;
- jorda sviv om sola;
- det sviv og går – det ruslar og går
- i overført tyding: handle om
  ordskiftet sveiv om kvinnesaka
gli til sida
halde seg oppe i lufta utan å falle;
segle (2, 4)
fare (2, flakke, vanke
Døme
- vere ute og svive
- om kjensle, tanke:
  det sveiv meg i hug

Faste uttrykk

svive av
kome på avvegar
svive seg
danse

stemme 2

stemma

verb

Opphav

Tyding og bruk

gje stemme (1, 3) i val eller avstemming;
røyste
Døme
- ho stemde Høgre i stortingsvalet
få musikkinstrument til å klinge harmonisk;
stille (4, 5)
Døme
- stemme gitaren;
- stemme eit piano
få i ei viss sinnsstemning
Døme
- situasjonen stemmer til alvor
- brukt som adjektiv:
  vere venleg stemd mot alle
vere i samsvar med noko;
vere rett
Døme
- det du seier, stemmer ikkje;
- reknestykket stemmer;
- måla stemmer ikkje
uttale ein språklyd med svingande stemmeband
- brukt som adjektiv:
  'b', 'd' og 'g' er stemde lydar og 'p', 't' og 'k' er dei tilsvarande ustemde

Faste uttrykk

stemme i
setje i med (å syngje eller spele)
stemme ut
utelukke frå vidare deltaking
vere stemd for
ha hug til;
føretrekkje

smak

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

eigenskap ved eit stoff som gjev eit karakteristisk sanseinntrykk når noko, særleg mat eller drikke, kjem i kontakt med sanseorgana munnen
Døme
- ein saus med fyldig smak;
- krydder har sterk smak;
- det er god smak på jordbæra
evne til å skilje søtt, salt, surt, beiskt og umami;
smakssans
Døme
- dei fem sansane våre er syn, høyrsel, lukt, smak og kjensle
liten bit;
smakebit
Døme
- få ein smak av den nysteikte kaka
hug til å føretrekkje noko framfor noko anna;
stil
Døme
- kvar sin smak!
- smaken som rår mellom folk
evne til å døme om kva som er vakkert, smakfullt og verdifullt;
estetisk sans
Døme
- ha god smak

Faste uttrykk

falle i smak
vekkje velvilje eller velvære
maten fall i smak;
humor som fell i smak
få smaken på
få lyst på meir av noko ein har prøvd eller oppdaga
få smaken på økologisk mat;
han fekk smaken på surfing
smak og behag
personleg føretrekt kvalitet eller eigenskap
smak og behag kan ikkje diskuterast
vond/flau/dårleg smak i munnen
dårleg kjensle;
skamkjensle
ho sat att med ein vond smak i munnen etter avgjerda;
dei tok imot tilbodet med ein flau smak i munnen;
sigeren gav meg ein dårleg smak i munnen

sinn 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

(det indre i mennesket som stad for) tankar og kjensler;
hug (1, 1)
Døme
- få ro i sinnet;
- vere lett, tung til sinns – i godt, dårleg humør;
- vere sjuk på sinnet – vere sinnssjuk
hug (1, 2), gemytt, natur, lynne (1, sinnelag
Døme
- ha eit kjenslevart sinn

Faste uttrykk

i sinn og skinn
både åndeleg og fysisk; heilt igjennom

Side 1 av 10

Resultat per side: