Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 53 oppslagsord

permisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld perm (3
Døme
  • permiske formasjonar;
  • det permiske systemet
Artikkelside

periodisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld ein periode;
som skjer, kjem att med jamne mellomrom
Døme
  • det periodiske systemet – periodesystemet
Artikkelside

fungere

fungera

verb

Opphav

latin fungi ‘gjere, fullføre’

Tyding og bruk

  1. gjere teneste (mellombels, som vikar)
    Døme
    • han fungerer som trenar;
    • fungerande formann;
    • denne kassa får fungere som stol
  2. fylle oppgåva si;
    verke, gå (tilfredsstillande)
    Døme
    • maskinen, rotoren, hjartet, kroppen, systemet, samarbeidet fungerer (godt)
Artikkelside

forkasting

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å forkaste;
    Døme
    • forkasting av det politiske systemet
  2. i geologi: rørsle i berglag der ei blokk flyttar seg skrått eller vertikalt langs ei anna blokk;
    stad der jordskorpa har forkasta seg
    Døme
    • det er mange små forkastingar i feltet
Artikkelside

forme

forma

verb

Opphav

norrønt forma; av form

Tyding og bruk

  1. gje ei viss form;
    lage, danne, skape
    Døme
    • forme ein figur i sand;
    • forme eit spørsmål;
    • forme ut eit program;
    • eit landskap som er forma av menneske
  2. gje visse eigenskapar;
    påverke
    Døme
    • heimen formar barna;
    • elevane blir forma av verdiane dei møter i skulen

Faste uttrykk

  • forme om
    gje anna form;
    endre
    • forme om råstoff;
    • forme om heile systemet
  • forme seg
    ta eller ha ei viss form
    • støypen formar seg etter underlaget;
    • talen forma seg som eit åtak på leiinga
Artikkelside

fiende

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt fjándi, opphavleg presens partisipp av fjá ‘hate’

Tyding og bruk

  1. person som ynskjer eller prøver å motarbeide, skade eller øydeleggje ein annan;
    person ein har eit dårleg forhold til;
    Døme
    • vener og fiendar;
    • ha mange fiendar;
    • argaste fienden min
  2. person som aktivt motarbeider ein institusjon, idé eller liknande;
    Døme
    • fiendar av systemet;
    • ein fiende av overdriven kommersialisme
  3. i bunden form eintal: gruppe, væpna styrke, stat eller liknande som ein kjempar mot i krig eller konflikt
    Døme
    • slå fienden
Artikkelside

feste 2

festa

verb

Opphav

norrønt festa

Tyding og bruk

  1. gjere fast ved å binde, stifte, lime, knyte eller liknande
    Døme
    • feste båten;
    • feste biletet på veggen;
    • ankeret festa seg ikkje i botnen
  2. i overført tyding: holde fast;
    Døme
    • feste blikket på kvarandre;
    • feste lit til systemet;
    • feste noko i minnet
  3. bygsle (1) tomt eller jord
    Døme
    • feste gard
  4. om eldre forhold: ta i teneste;
  5. om eldre forhold: trulove (seg med);
    Døme
    • feste seg;
    • feste ei kvinne

Faste uttrykk

  • feste på papiret
    skrive ned
  • feste seg ved
    leggje merke til;
    leggje vekt på
  • feste seg
    ta teneste
Artikkelside

etablert

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som har ein trygg og stabil posisjon;
    som er på plass og i funksjon;
    som har etablert seg
    Døme
    • etablerte artistar;
    • ein etablert restaurant;
    • etablerte par med stabil økonomi
  2. allment godkjend
    Døme
    • dette er etablert praksis;
    • etablerte sanningar;
    • det etablerte politiske systemet
    • brukt som substantiv
      • nye idear som utfordrar det etablerte;
      • motstand mot det etablerte

Faste uttrykk

  • det etablerte samfunnet
    det eksisterande samfunnet med dei lovene, verdiane, normene, fordommane og liknande som gjeld;
    establishment
Artikkelside

drivar 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. person eller institusjon som står for drifta av eit føretak eller liknande
    Døme
    • drivaren av butikken;
    • kommunen er både eigar og drivar av systemet
  2. det eller den som får noko til å skje;
    Døme
    • klimaendringar er ein av drivarane for utviklinga;
    • det er den indre motivasjonen som er drivaren for å tileigne seg ny kunnskap
  3. person som driv (3 ein flokk med husdyr, vilt eller likanande
Artikkelside

dato

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘(det) som er gjeve’, bøyingsform av datum

Tyding og bruk

  1. (nummer for) viss dag (i månaden)
    Døme
    • på same dato;
    • ein passande dato;
    • datoen i dag;
    • seie ein eksakt dato;
    • finne ein endeleg dato til arrangementet;
    • oppgje stad og dato
  2. tid for opphav (1)
    Døme
    • problemet er ikkje av ny dato;
    • ein tradisjon av gammal dato

Faste uttrykk

  • dags dato
    i dag
    • avtalen gjeld frå dags dato
  • gå ut på dato
    • gå over haldbarheitsdatoen
      • vara har gått ut på dato;
      • ete mat som har gått ut på dato;
      • denne mjølka er utgått på dato
    • bli foraldra, gammaldags eller avleggs
      • meiningar som har gått ut på dato;
      • togskjenene har for lengst gått ut på dato;
      • dette systemet er utgått på dato
  • setje ein dato
    bestemme kva dag noko skal skje
    • setje ein dato for bryllaupet;
    • arrangøren har ikkje sett ein dato enno
Artikkelside
Side 5 av 6