Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 483 oppslagsord

overstadig

adjektiv

Opphav

truleg av eldre dansk overstaa ‘stå full av’

Tyding og bruk

i høg grad;
overstrøymande
Døme
- vere i eit overstadig humør
brukt som adverb: i høg grad;
svært
Døme
- vere overstadig full

Artikkelside

overmål

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør mål ( , opphavleg ‘for stort mål’

Tyding og bruk

svært rikeleg mål (, 1);

svært eller altfor stor mengd;

overflod, overskot

Døme

torghandlaren gav aldri overmål

Faste uttrykk

til alt overmål
i tillegg til;
attpåtil, endatil
til alt overmål var saksframstillinga slik at saka vart underkjent
til overmål
i svært høg grad;
til gagns
argument som til overmål ikkje er haldbare

Artikkelside

overpris

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

pris som er høgare enn den vanlege prisen;

for høg pris

Døme

ta overpris for ei vare

Artikkelside

overordna

adjektiv

Tyding og bruk

som er på eit høgare steg enn noko(n) anna(n) i eit system;
som har eller gjev høg rang eller stor avgjerdsmakt eller liknande
Døme
- ei overordna stilling
- brukt som substantiv:
  helse på ein overordna
i grammatikk: som fungerer som kjerne i ordgruppe, setningsledd eller liknande
Døme
- kjernen i ei ordgruppe er overordna heile gruppa og kan ha same syntaktiske funksjonen som ho

Artikkelside

til overmål

Tyding og bruk

i svært høg grad;

til gagns;

Sjå: overmål

Døme

argument som til overmål ikkje er haldbare

Artikkelside

menneske

substantiv inkjekjønn

Opphav

gjennom dansk, frå gammalfrisisk manniska, menneska, jamfør norrønt manneskja og mennskr ‘menneskeleg’, samanheng med mann; jamfør menneskje

Tyding og bruk

skapning, vesen med opprett gonge, høg intelligens og evne til å tale;
Homo sapiens;
til skilnad frå dyr og plante
Døme
- det moderne mennesket;
- menneske og dyr;
- Gud og menneske
individ, person
Døme
- eit godt menneske;
- eit vakse menneske;
- ein by med 380 000 menneske;
- det var ikkje eit menneske å sjå;
- ha noko godt i huset i tilfelle det skulle kome eit menneske
- - bymenneske
  - friluftsmenneske
  - gjennomsnittsmenneske
  - ordensmenneske
  - overmenneske
  - stemningsmenneske
individ med tanke på menneskelege eigenskapar;
til skilnad frå maskin (1)
Døme
- ho er da berre eit menneske
individ med tanke på menneskeverd
Døme
- han er da eit menneske, han òg
i tiltale og omtale (ofte nedsetjande)
Døme
- kom inn da, menneske!
- kva er det du gjer, menneske!
- stakkars menneske;
- eg kjenner ikkje desse menneska

Faste uttrykk

aldri bli menneske att
etter ei ulukke: vere fysisk eller psykisk nedbroten
nytt og betre menneske
positivt forandra;
utkvilt
kjenne seg som eit nytt og betre menneske

Artikkelside

menneskeverd

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør verd (

Tyding og bruk

indre, ibuande eigenskapar hos mennesket som er grunnlag for høg rangering i høve til andre skapningar

Døme

ha respekt for menneskeverdet

Artikkelside

peile

peila

verb

Opphav

frå lågtysk eller nederlandsk; av eldre lågtysk pegelen

Tyding og bruk

finne retninga til noko ved hjelp av kompass, radiosignal eller liknande, for å fastslå ein posisjon
Døme
- ho er ekspert på å peile mobilsignal
måle djupn eller høgd på (væske i behaldar)
Døme
- peile motorolja

Faste uttrykk

peile inn
- lokalisere (radiosendar eller liknande)
  dei peila inn den radiomerkte ulven ein gong i veka
- gradvis orientere seg mot
  dei peilar seg inn mot yrke med høg løn

Artikkelside

pasteurisere

pasteurisera

verb

Uttale

pastøriseˊre

Opphav

frå fransk, etter namnet til den franske bakteriologen Louis Pasteur (1822–1895)

Tyding og bruk

varme opp flytande næringsmiddel til så høg temperatur at skadelege bakteriar blir drepne

Døme

pasteurisere øl

brukt som adjektiv:
- pasteurisert mjølk

Artikkelside

peile inn

Tyding og bruk

Sjå: peile

lokalisere (radiosendar eller liknande)
Døme
- dei peila inn den radiomerkte ulven ein gong i veka
gradvis orientere seg mot
Døme
- dei peilar seg inn mot yrke med høg løn

Artikkelside

Side 5 av 49

Resultat per side: