Avansert søk

Eitt treff

Nynorskordboka 47 oppslagsord

katt

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt kǫttr; i tydinga ‘pisk’ av engelsk cat (o’ nine tails)

Tyding og bruk

  1. lite husdyr og kjæledyr av kattefamilien;
    Døme
    • katten freste mot hunden;
    • kattar og hundar er dei vanlegaste kjæledyra våre;
    • ho klappa katten på den mjuke pelsen;
    • katten vår liker seg best under omnen
  2. noko som liknar eller minner om ein katt (1)
  3. pisk (1, 1) med (som oftast) ni lange tynne lêrreimer, brukt som straffereiskap
    Døme
    • katt var ein vanleg straffereiskap brukt til kakstryking
  4. stor talje (1 til å heise opp ankeret med;

Faste uttrykk

  • få katten
    få avskil;
    få sparken
  • gje katten i
    ikkje bry seg om noko eller nokon;
    gje blaffen i
  • hengje bjølla på katten
    utsetje seg for ubehag ved å vere talsmann for ei sak andsyndes ein motpart
  • i mørkeret er alle kattar grå
    i mørkeret er alle skilnader viska ut
  • ikkje gjere ein katt fortred
    ikkje gjere nokon noko vondt;
    vere heilt ufarleg
  • kattens leik med musa
    kamp der den eine parten er særs overlegen i styrke
    • fotballkampen vart kattens leik med musa, og laget vann stort
  • kjøpe katten i sekken
    ikkje vite kva ein får;
    bli lurt
  • leike katt og mus
    ikkje la seg fange
    • tjuvane leikte katt og mus med politiet
  • nihala katt
    pisk med ni lange tynne lêrreimer, brukt som straffereiskap
  • når katten er borte, dansar musene på bordet
    når leiaren ikkje held oppsyn, gjer dei underordna det dei vil
  • sleppe katten ut av sekken
    • røpe ei hemmelegheit
    • kome med ei sensasjonell opplysing
  • som hund og katt
    i stadig fiendskap
    • dei levde som hund og katt
  • som katten rundt den varme grauten
    som ikkje vågar å gje seg i kast med noko som ein er svært oppteken av;
    som ikkje vågar å kome inn på noko

etterkomar, etterkommar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. person i rett nedstigande slektslinje
    Døme
    • etterkomarane våre;
    • han er etterkomar av Harald Hårfagre
  2. Døme
    • etterkomaren i stillinga fekk raskt sparken

illustrere

illustrera

verb

Opphav

av latin illustrare ‘lyse opp’

Tyding og bruk

  1. utstyre bok eller anna tekst med bilete, teikningar eller liknande
    Døme
    • Kittelsen og Werenskiold har illustrert folkeeventyra våre;
    • boka er rikt illustrert
    • brukt som adjektiv
      • illustrerte bøker
  2. gjere tydeleg;
    opplyse
    Døme
    • reportasjen i avisa illustrerer problemet godt
    • brukt som adjektiv
      • eit illustrerande døme

informasjonskapsel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fil (2, 2) med informasjon som blir lagra på harddisken når ein besøkjer ei nettside;
Døme
  • vi bruker informasjonskapslar på nettsidene våre

lette byrda for

Tyding og bruk

gjere det lettare for;
Sjå: byrd
Døme
  • vi får prøve å lette byrda for medmenneska våre

på våre breiddegrader

Tyding og bruk

i vår del av verda;
på våre kantar;

vere i farvatnet

Tyding og bruk

vere i nærleiken;
vere i kjømda;
Sjå: farvatn
Døme
  • venene våre er i farvatnet

heimleg, heimsleg

adjektiv

Opphav

frå tysk; same opphav som hemmeleg

Tyding og bruk

  1. som høyrer til eller er særmerkt for heimstaden eller heimlandet
    Døme
    • heimlege tilhøve;
    • våre heimlege problem er små samanlikna med problema i Midtausten
  2. som minner om heimen eller heimstaden;
    som får ein til å kjenne seg heime;
    hyggjeleg, heimekoseleg
    Døme
    • lokala var heimlege og trivelege;
    • heile miljøet verka heimleg

heimestrikka

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som ein har strikka sjølv
    Døme
    • ein heimestrikka genser;
    • heimestrikka sokkar
  2. i overført tyding: som ein har skapt sjølv;
    klossete, primitiv, rar
    Døme
    • heile historia var ein heimestrikka konstruksjon;
    • våre eigne heimestrikka tankar

dyr 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt dýr ‘firbeint dyr’

Tyding og bruk

  1. levande skapning med sanse- og rørsleevne (med unntak av menneske);
    til skilnad frå plante (1, 1)
    Døme
    • dyr og planter;
    • mange ungar ynskjer seg eit dyr;
    • stelle dyra på garden;
    • jaktkvoten var på 20 dyr
  2. Døme
    • sleppe fram dyret i seg
  3. brukt nedsetjande: dyrisk menneske
    Døme
    • han er eit dyr
  4. Døme
    • naboane våre er nokre rare dyr