Avansert søk

Nynorskordboka 54 oppslagsord

juliansk

adjektiv

Faste uttrykk

den julianske kalenderen
tidsrekning innført av Julius Cæsar i år 46 f.Kr.

den julianske kalenderen

Tyding og bruk

tidsrekning innført av Julius Cæsar i år 46 f.Kr.;

julehandel, jolehandel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

handel (1) i samband med jula

Døme

julehandelen i år slår alle rekordar

påskefjell

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

i bunden form eintal: fjellområde som mange vitjar i påska

Døme

det blir sol og fint vêr i påskefjellet i år;
dei dreg på påskefjellet for å gå på ski

høvesvis

adjektiv

Tyding og bruk

som samsvarer med eit visst høve (1, 2)
Døme
- same høvesvise fordeling mellom postane i år som i budsjettet for i fjor
brukt som adverb: ved somme høve, av og til
Døme
- denne planta finn ein berre høvesvis inne i fjordbotnane
brukt som adverb: i same følgd, respektive
Døme
- Kari og Ola er høvesvis ti og tolv år
brukt som adverb: forholdsvis, etter måten
Døme
- det var høvesvis unge musikarar med i orkestret

jaktlag

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

lag som driv jakt saman

Døme

same jaktlaget skulle ha elgjakta her i år

ja 2

interjeksjon

Opphav

norrønt já

Tyding og bruk

brukt som samtykkjande eller stadfestande svarord
Døme
- kjem du? Ja;
- ja takk;
- Marta? Ja, her er eg;
- ja, det er sikkert
brukt ved stadfesting av noko ein sjølv seier
Døme
- dette vil eg gjere annleis. Ja, så menn vil eg det;
- vinne, ja, det skal vi!
brukt sist i setninga for å streke under si eiga utsegn
Døme
- no går det bra, ja!
- riktig, ja!
- var det verkeleg du som hadde gjort det? Det var eg, ja;
- det er sant, ja
brukt for å uttrykkje tvil
Døme
- ja, kven veit;
- ja, måtte du eigenleg det?
- ja, nei, sanneleg om eg veit
brukt når ein (utolmodig) vedgår noko eller går med på noko
Døme
- ja, ja, ja, eg kjem no;
- ja da, ja da, la oss gjere som du vil
brukt når ein konstaterer noko som ein berre må finne seg i
Døme
- ja ja, så får vi vel gå, da
brukt for å innleie og framheve ei utsegn
Døme
- ja, dette skulle vere noko for deg;
- ja, her er det skjedd store endringar!
- ja, du kan berre prøve!
brukt for å uttrykkje at ein avsluttar noko
Døme
- ja, det var no det;
- ja, så får du ha det, da
brukt for å uttrykkje at ein slår fast eller held fast på noko
Døme
- ja, no skal det verkeleg bli godt med mat;
- dei ter seg som rein pøbel. Ja, eg seier pøbel
brukt for å slå fast ei kjensgjerning
Døme
- akk ja, no er snart sommaren gått i år òg;
- å ja, du slår òg!
brukt mellom to ledd for å få fram ei stiging i intensitet
Døme
- han er sparsam, ja reint gjerrig

Faste uttrykk

seie ja og amen
gå med på noko (utan atterhald)
til dette kan eg berre seie ja og amen
seie ja og ha
ikkje (vilje) gje noko tydeleg svar;
jamfør jaha
takke ja
ta imot
takke ja til tilbodet;
eg vart invitert og takka ja

innførsel

substantiv hankjønn

innførsle

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt innfǿrsla

Tyding og bruk

det å føre inn varer;
import (1)
Døme
- Noreg har stor innførsel av bilar
innførte varer;
import (2)
Døme
- den samla innførselen til Noreg var større i år enn i fjor

særs

adjektiv

Opphav

eigenleg genitiv av sær (

Tyding og bruk

som merkjer seg ut;
uvanleg
Døme
- ikkje vise noka særs glede over tiltaket;
- det er alltid noko særs med dei
brukt som adverb: i høg grad, svært, uvanleg
Døme
- avlinga var særs bra i år;
- vere særs uheldig

Faste uttrykk

særs godt
før: beste karakter (i grunnskulen);
forkorta Sg;
jamfør S (3, 2)
særs tilfredsstillande
karakteren særs godt

hauste

hausta

verb

Opphav

norrønt hausta, opphavleg ‘bli haust’

Tyding og bruk

samle inn og få avlinga under tak
Døme
- vi kjem til å hauste tidleg i år;
- eg har hausta inn epla;
- ho hausta honningen frå bikubene;
- dei haustar inn kveiten allereie
i overført tyding: få (2, 1) eller oppnå noko som løn eller resultat av ein innsats
Døme
- ho hausta stor applaus frå tilhøyrarane;
- han hausta anerkjenning for arbeidet

Faste uttrykk

det haustast
det går mot haust
det haustast og trea blir gule
ein haustar som ein sår
ein får dei resultata ein fortener
hauste fruktene av noko
nyte fordelane av eit (godt) utført og kanskje vanskeleg arbeid
no kan ho endeleg hauste fruktene av ti års hardt arbeid
hauste juletreet
ta pynten av juletreet
hauste storm
få sterk kritikk for noko;
jamfør så vind og hauste storm
dei har hausta stor storm med planane sine
så vind og hauste storm
seie eller gjere noko tilsynelatande lite som får uventa negative konsekvensar
dei har sådd vind og hausta storm med forslaget sitt

Side 3 av 6

Resultat per side: