Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 52 oppslagsord

partikkelstråling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

stråling av frie partiklar, til dømes alfastråling og betastråling
Artikkelside

fosfor

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av gresk phosphoros ‘lysberar’ av phos ‘lys’

Tyding og bruk

  1. grunnstoff (1) med atomnummer 15 som finst i tre former: kvitt, raudt og svart fosfor;
    kjemisk symbol P
    Døme
    • fosfor finst i mineral og alle levande vesen;
    • kvitt fosfor er svært giftig;
    • raudt fosfor kan ein skrape av fyrtikkesker
  2. i fleirtal: stoff som etter ei form for aktivering, sender ut stråling;
Artikkelside

maser

substantiv hankjønn

Opphav

kortord av engelsk Microwave Amplification by Stimulated Emission of Radiation

Tyding og bruk

eining som blir brukt til å generere og forsterke elektromagnetisk stråling i mikrobølgjeområdet;
jamfør laser
Artikkelside

lys 1, ljos 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av dansk lys; norrønt ljós

Tyding og bruk

  1. utstråling frå sola eller ei kunstig lyskjelde som gjer omgjevnadene synlege;
    tilstand da det er opplyst og klart;
    motsett mørker
    Døme
    • lys og skugge;
    • vere ute i lyset
  2. i fysikk: straum av elektromagnetisk stråling som eit menneskeauge kan registrere
    Døme
    • lyset går med ein fart på 300 000 km i sekundet
  3. Døme
    • vi såg lyset frå fyret;
    • sitje i lyset frå bålet
  4. Døme
    • levande lys
  5. Døme
    • slå lys;
    • gjere lys
  6. forma masse av stearin, voks, talg eller liknande, med veike som brenn og gjev lys (1, 1) når han blir tend
    Døme
    • støype lys;
    • setje lys i lysekrona
  7. elektrisk straum som gjev lys (1, 1) frå lyspære, lampe, lykt eller liknande
    Døme
    • leggje inn lys;
    • slå av lyset;
    • skru på lyset;
    • tenne lyset
  8. i overført tyding: måte å sjå ting på;
    synsvinkel
    Døme
    • sjå saka i eit nytt lys
  9. dyktig, evnerik person;
    jamfør skulelys

Faste uttrykk

  • brenne eit blått lys for
    nærme seg slutten for
    • det brenn eit blått lys for skyssbåten
  • brenne lyset i begge endane
    drive seg for hardt
  • føre bak lyset
    narre, lure, villeie
  • grønt lys
    • trafikklys som varslar klar bane
    • klarsignal, løyve
      • få grønt lys for å setje i verk planen
  • gå opp eit lys for
    brått skjøne samanhengen
  • kaste lys over
    gjere forståeleg;
    opplyse (3)
    • dokumenta kastar lys over ei ukjend side av historia
  • kome fram i lyset
    bli oppdaga eller avslørt
    • overgrepa kom fram i lyset
  • rak/rett som eit lys
    svært rak
    • han sat rak som eit lys på benken
  • raudt lys
    stoppsignal
    • få bot for å køyre på raudt lys
  • setje/stille lyset sitt under ei skjeppe
    la vere å vise kor flink eller dyktig ein er
  • sitje som eit tent lys
    vere svært lydhøyr
  • sjå dagens lys
    • bli fødd
    • bli til røyndom;
      bli skapt
      • jazzfestivalen såg dagens lys i 1964
  • sjå lyset
    brått forstå eller bli overtydd
Artikkelside

laser

substantiv hankjønn

Opphav

engelsk kortord av Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation ‘lysforsterking ved stimulert utstråling’

Tyding og bruk

apparat der tilført stråling produserer konsentrerte, intense lysstrålar;
Artikkelside

helsefysikk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

lære om følgjene av og vern mot helsefarlege fysiske verknader, særleg av radioaktiv stråling
Artikkelside

mutagen 1

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av mutere og -gen (1

Tyding og bruk

middel til å framkalle mutasjon, til dømes stråling eller kjemisk stoff
Artikkelside

fysioterapi

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

behandling av sjukdomar med fysiske øvingar eller med fysikalske middel som massasje, bad, varme, lys og stråling
Artikkelside

drivhuseffekt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. oppvarming av jordoverflata som følgje av at drivhusgassar i atmosfæren reflekterer delar av varmestrålinga frå jorda tilbake til overflata
    Døme
    • utslepp av klimagassar fører til auka drivhuseffekt
  2. oppvarming av rom eller bygning som følgje av at det blir sleppt inn meir stråling frå sola enn det som slepp ut gjennom glasflatene i rommet eller bygningen
    Døme
    • dei store vindauga gjev drivhuseffekt om våren og hausten
Artikkelside

alfastråling

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

stråling av alfapartiklar
Artikkelside
Side 2 av 6