Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
162 treff

Bokmålsordboka 79 oppslagsord

tolv

determinativ kvantor

Opphav

norrønt

Betydning og bruk

grunntallet 12
Eksempel
  • få tolv rette i tipping;
  • året har tolv måneder;
  • de tolv apostlene

Faste uttrykk

  • klokka er fem på tolv
    katastrofen står like for døra
  • på halv tolv
    ikke helt rett, skeivt, tilfeldig, uten styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • innsatsen har vært litt på halv tolv
Artikkelside

stjernetegn

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. en av tolv like store deler ekliptikken er inndelt i, knyttet til stjernebilder i dyrekretsen;
  2. stjernetegn (1) sola stod i da et menneske ble født
    Eksempel
    • stjernetegnet hans er Tvillingene
  3. stjernebilde i dyrekretsen
Artikkelside

stjernebilde

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

samling av stjerner som danner noe som ligner en figur på himmelen
Eksempel
  • de tolv stjernebildene i Dyrekretsen
Artikkelside

slett 1

substantiv intetkjønn

Betydning og bruk

  1. timetall på ur, markert ved slag;
    tid;
    jamfør klokkeslett
  2. presis
    Eksempel
    • ved tolv slett
Artikkelside

tolvtoneskala

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

kromatisk (1) skala med tolv toner i halvtrinn;
Artikkelside

tolvskilling

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

om eldre forhold: sølvmynt verdt tolv skilling (2, 1)
Artikkelside

tolvtonerekke

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

kromatisk (1) skala med tolv toner i halvtrinn;
Artikkelside

klokka er fem på tolv

Betydning og bruk

katastrofen står like for døra;
Se: tolv
Artikkelside

tomme

substantiv hankjønn

Opphav

beslektet med tommel egentlig ‘en tommelfingers bredde’

Betydning og bruk

  1. eldre norsk lengdemål
    Eksempel
    • en tomme er 2,615 cm;
    • det går tolv tommer på en fot
  2. engelsk lengdemål
    Eksempel
    • en engelsk tomme er 2,54 cm

Faste uttrykk

  • ikke fire/vike en tomme
    stå fast på standpunktet sitt
Artikkelside

tolvårsalder

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

i bestemt form entall: alder på omtrent tolv år
Eksempel
  • være i tolvårsalderen
Artikkelside

Nynorskordboka 83 oppslagsord

tolv

determinativ kvantor

Opphav

norrønt tolf

Tyding og bruk

grunntalet 12
Døme
  • få tolv rette i tipping;
  • året har tolv månader

Faste uttrykk

  • klokka er fem på tolv
    tida er snart ute, katastrofen kjem snart
  • på halv tolv
    ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside

stjerneteikn

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. ein av tolv like store delar ekliptikken er inndelt i, knytt til eit stjernebilete i dyrekrinsen;
  2. stjerneteikn (1) sola stod i da eit menneske vart fødd
    Døme
    • stjerneteiknet hennar er Tyren
  3. stjernebilete i dyrekrinsen
Artikkelside

halv 1

adjektiv

Opphav

norrønt halfr

Tyding og bruk

  1. som utgjer den eine av to (meir eller mindre like store) delar
    Døme
    • dei delte og fekk eit halvt eple kvar;
    • ein halv liter;
    • to og ein halv
    • brukt som substantiv
      • ikkje det halve;
      • det halve hadde vore meir enn nok;
      • ein halv må vere lov
  2. om mengde, fart eller anna måleining, som er fylt eller blir brukt ca. halvparten av maksimal kapasitet;
    halvfull, halvfylt
    Døme
    • ei halv flaske;
    • ta ein halv øl;
    • båten gjekk med halv fart
  3. om klokkeslett: 30 minutt før heil time
    Døme
    • klokka er halv ni, altså 08.30 eller 20.30
  4. som utgjer opp til halvdelen av noko;
    delvis (2), nesten
    Døme
    • oppleve det som ein halv fridag;
    • ein halv siger
  5. brukt som adverb: delvis, nesten, i ein viss mon
    Døme
    • han sa det halvt i spøk;
    • dei sat halvt smilande;
    • ho stirra halvt forbi han
  6. om gjerning, karakter, lovnad, sanning, svar og liknande: ikkje heil, ufullkomen, ufullstendig
    Døme
    • ein halv lovnad;
    • eit halvt svar;
    • ta halve standpunkt

Faste uttrykk

  • ei halv ei
    ei halvflaske brennevin
    • ha ei halv ei på innerlomma
  • ein halv gong
    femti prosent (meir);
    ofte brukt i samanlikningar om mengde, storleik eller liknande
    • utgiftene vart ein halv gong større;
    • dreie mutteren ein halv gong til;
    • den norske kystlinja går to og ein halv gong rundt jorda
  • flagge på halv stong
    la flagg henge om lag halvvegss ned på flaggstong for å vise sorg ved dødsfall og gravferd
  • halvt om halvt
    (etter tysk halb und halb) bortimot, så å seie
    • vere halvt om halvt trulova
  • med eit halvt auge
    med ein gong, med å sjå berre lausleg
    • at den er øydelagd, kan eg sjå med eit halvt auge
  • med eit halvt øyre
    utan å høyre godt etter
    • læraren lytta med eit halvt øyre
  • på halv tolv
    ikkje heilt rett, skeivt, tilfeldig, utan styring;
    på skeive
    • med hatten på halv tolv;
    • det har gått litt på halv tolv i det siste
Artikkelside

slett 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

truleg frå dansk; av slå (2

Tyding og bruk

  1. timetal på ur, gjeve med slag (1, 1);
    tid;
    jamfør klokkeslett
  2. presis
    Døme
    • ved tolv slett
Artikkelside

tolvtid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

i bunden form eintal: tida rundt klokka tolv
Døme
  • vi kjem i tolvtida
Artikkelside

tolvtonerekkje, tolvtonerekke

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

kromatisk (1) skala med tolv tonar i halvtrinn;
Artikkelside

klokka er fem på tolv

Tyding og bruk

tida er snart ute, katastrofen kjem snart;
Sjå: tolv
Artikkelside

tolvårs

adjektiv

Opphav

sjå -års

Tyding og bruk

  1. som varer eller har vart i tolv år;
  2. som er tolv år gammal;
    Døme
    • ein tolvårs gut
Artikkelside

tolvåring

substantiv hankjønn

Opphav

av åring (2

Tyding og bruk

barn som er tolv år gammalt
Døme
  • ho er stor til å vere ein tolvåring
Artikkelside

tolvårig

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som varer eller har vart i tolv år
    Døme
    • ein tolvårig venskap
  2. som er tolv år gammal;
    Døme
    • ein tolvårig gut;
    • den 12-årige jenta
Artikkelside