Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 885 oppslagsord

ta pulsen

Betydning og bruk

telle hjerteslagene over en viss tid ved å kjenne på en pulsåre;

Se: puls

Artikkelside

puls

substantiv hankjønn

Opphav

av latin pulsus ‘slag, støt’

Betydning og bruk

rytmisk trykkøkning i pulsåre i takt med hjerteslagene;
hjerteslag i minuttet;
pulsslag
Eksempel
- hun har en puls på 70 slag i minuttet;
- pulsen til pasienten er ganske uregelmessig;
- han slapper av og har lav puls
kortvarig, brå forandring av elektrisk spenning;
kortvarig partikkel- eller lysstråle
regelmessig rytme, for eksempel i musikk

Faste uttrykk

føle noen på pulsen
finne ut hva en person virkelig vil eller mener
ta pulsen på
- telle hjerteslagene over en viss tid ved å kjenne på en pulsåre
  legen tok pulsen på pasienten
- undersøke hva som virkelig foregår
  filmen tar pulsen på samtiden
ta pulsen
telle hjerteslagene over en viss tid ved å kjenne på en pulsåre

Artikkelside

prøvetid

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Betydning og bruk

tid da en person er på prøve, for eksempel i en stilling eller som løslatt fra fengsel
Eksempel
- etter prøvetiden fikk han fast stilling;
- dommen er på 45 dagers betinget fengsel med en prøvetid på to år
tid da en har noe på prøve
Eksempel
- de begynte å abonnere fast på avisen etter at prøvetiden var slutt
tid brukt til å øve inn noe, særlig et teaterstykke
Eksempel
- forestillingen hadde fem ukers prøvetid

Artikkelside

prøvelse

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

motgang, påkjenning;
(religiøs) krise
Eksempel
- en prøvelsens tid;
- hun har opplevd store prøvelser
plage (1, byrde (2)
Eksempel
- han er en prøvelse for sine omgivelser

Artikkelside

punktlig

adjektiv

Betydning og bruk

nøyaktig, særlig når det gjelder tid;

presis (2)

Eksempel

punktlig betaling

Artikkelside

pugghest

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

person som alltid henger over lekser og lærebøker;

person som bruker mye tid på å pugge;

jamfør lesehest

Artikkelside

psykologisk

adjektiv

Betydning og bruk

som gjelder psykologien eller psyken (

Faste uttrykk

det psykologiske øyeblikk
det rette øyeblikk;
i rett tid for å få et godt resultat
kommentaren kom i det psykologiske øyeblikket
psykologisk krigføring
bruk av psykologiske midler for å ødelegge kampmoralen til fienden eller psyke ut motstanderen
de fikk opplæring i både våpenbruk og psykologisk krigføring;
det var intens psykologisk krigføring før rennet startet

Artikkelside

dag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt dagr; beslektet med døgn

Betydning og bruk

del av døgnet da det er lyst
Eksempel
- dag og natt;
- midt på lyse dagen;
- dagen gryr;
- arbeide mens det er dag
brukt i hilsen
Eksempel
- god dag!
- ha en fin dag!
arbeidsdag
Eksempel
- arbeide halv dag;
- være ferdig for dagen
døgn som tidsrom
Eksempel
- for tre dager siden;
- om 14 dager;
- året har 365 dager
døgn som tidspunkt;
dato
Eksempel
- hver dag;
- neste dag;
- i dag
brukt om ubestemt tidsangivelse
Eksempel
- en svart dag;
- en dag hendte det at …;
- en vakker dag er alt slutt;
- her en dag
tid akkurat nå
Eksempel
- dagens tilbud;
- dagens rett;
- dagens ungdom;
- dagen i dag
i flertall: brukt om tidsrom
Eksempel
- i våre dager;
- i gamle dager;
- leve herrens glade dager;
- det kommer dager etter disse;
- den gamle låven har sette bedre dager
i flertall: liv, levetid
Eksempel
- han er blitt pratsom på sine gamle dager
brukt som etterledd i flertall i navn på arrangement eller kampanje som varer i minst to dager
Eksempel
- Oslodagene

Faste uttrykk

all sin dag
all sin tid;
hele livet
hun hadde stelt med kyr all sin dag
dagen derpå
dagen etter en større fest eller rangel
dags dato
i dag
per dags dato;
til dags dato har det ikke skjedd;
med virkning fra dags dato
den dag i dag
ennå
vi gikk sammen på skolen, og vi er gode venner den dag i dag
en av dagene
med det første;
snart
jeg stikker innom en av dagene
gi en god dag i
ikke bry seg om;
gi blaffen i
mange gir en god dag i fredningsbestemmelsene
ha dagen
være heldig, lykkes
ingen så ut til å ha dagen
her om dagen
nylig
her om dagen dukket han opp
i alle dager
i uttrykk for undring
i alle dager, hva er dette for noe;
hva i alle dager var det som skjedde?
hvorfor i alle dager er de ikke blitt enige?
i disse dager
nå, hvilken dag som helst
klart som dagen
innlysende
budskapet er klart som dagen
komme for en dag
vise seg, bli kjent, åpenbart
sannheten vil komme for en dag
legge for dagen
vise
han er fornøyd med innsatsen som spillerne la for dagen
nå om dagen
nå for tiden
nå til dags
nå for tiden
opp ad dage
svært lik (en slektning)
hun er sin mor opp ad dage
opp i dagen
- på jordoverflaten;
  synleg
  nå skal bekken ut av rørene og opp i dagen
- tydelig, klart fram
  konflikten kom opp i dagen på landsmøtet
se dagens lys
bli til; bli født
avtalen så dagens lys for 35 år siden;
han så dagen lys på et sykehus i London
ta av dage
drepe
være dags for
være tid for eller på tide med
år og dag
lang tid
det er år og dag siden jeg så henne

Artikkelside

være dags for

Betydning og bruk

være tid for eller på tide med;

Se: dag

Artikkelside

år og dag

Betydning og bruk

lang tid;

Se: år, dag

Eksempel

det er år og dag siden jeg så henne

Artikkelside

Nynorskordboka 1096 oppslagsord

ta pulsen på

Tyding og bruk

Sjå: puls

kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
Døme
- legen tok pulsen på pasienten
undersøkje kva som verkeleg går føre seg
Døme
- filmen tek pulsen på samtida

Artikkelside

den psykologiske augeblinken

Tyding og bruk

den rette augeblinken;

i rett tid for å få eit godt resultat;

Sjå: psykologisk

Døme

kommentaren kom i den psykologiske augeblinken

Artikkelside

ta pulsen

Tyding og bruk

kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid;

Sjå: puls

Artikkelside

pugghest

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som alltid heng over lekser og lærebøker;

person som bruker mykje tid på å pugge;

jamfør lesehest

Artikkelside

psykologisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld psykologien eller psyken (

Faste uttrykk

den psykologiske augeblinken
den rette augeblinken;
i rett tid for å få eit godt resultat
kommentaren kom i den psykologiske augeblinken
psykologisk krigføring
bruk av psykologiske middel for å øydeleggje kampmoralen til fienden eller psyke ut motstandaren
dei fekk opplæring i både våpenbruk og psykologisk krigføring;
det var intens psykologisk krigføring før rennet starta

Artikkelside

puls

substantiv hankjønn

Opphav

av latin pulsus ‘slag, støyt’

Tyding og bruk

rytmisk trykkauke i pulsåre i takt med hjarteslaga;
hjarteslag i minuttet;
pulsslag
Døme
- ho har ein puls på 70 slag i minuttet;
- pulsen hans var høg under treninga;
- den skadde har svak puls
kortvarig, brå endring i elektrisk spenning;
kortvarig partikkel- eller lysstråle
regelbunden rytme, til dømes i musikk

Faste uttrykk

kjenne nokon på pulsen
finne ut kva ein person verkeleg vil eller meiner
ta pulsen på
- kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
  legen tok pulsen på pasienten
- undersøkje kva som verkeleg går føre seg
  filmen tek pulsen på samtida
ta pulsen
kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid

Artikkelside

punktleg

adjektiv

Tyding og bruk

nøyaktig, særleg med omsyn til tid;

presis (2)

Døme

punktleg levering

Artikkelside

prøvetid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

tid da ein person er på prøve, til dømes i ei stilling eller som lauslaten frå fengsel
Døme
- etter prøvetida fekk han fast stilling;
- domen er 45 dagar i fengsel på vilkår med ei prøvetid på to år
tid da ein har noko på prøve
Døme
- dei byrja å abonnere fast på avisa etter at prøvetida var slutt
tid brukt til å øve inn noko, særleg eit teaterstykke
Døme
- framsyninga hadde ei prøvetid på fem veker

Artikkelside

på

preposisjon

Opphav

av norrønt upp á ‘opp på’

Tyding og bruk

brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
Døme
- maten står på bordet;
- sitje på benken;
- liggje på stranda;
- lese på senga;
- biletet heng på veggen;
- stå på ei liste
brukt om plassering i noko
Døme
- det er vatn på flaska;
- ha pengar på lomma
brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
Døme
- bu på ein gard;
- vere ute på sjøen
brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
Døme
- vere heimehøyrande på Stord;
- bu på Lillehammer
brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
Døme
- gå på konsert;
- vere på skulen;
- dei er ute på byen
brukt ved ord for kroppsdel
Døme
- kome seg på beina;
- stå på hendene;
- ha hår på brystet;
- træ ein ring på fingeren
brukt ved ord for transportmiddel
Døme
- setje seg på sykkelen;
- gå på ski;
- om bord på båten
brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
Døme
- taket på huset;
- ulla på sauen;
- enden på visa
brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
Døme
- breidda på vegen;
- fargen på veggen;
- storleiken på beløpet
brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
Døme
- gleda er på mi side;
- ta noko på seg;
- helse på nokon;
- vente på noko;
- få tid på seg;
- kjenne noko på seg;
- sove på saka;
- vere ekspert på fleire område;
- resultatet er på nivå med det i fjor
brukt i tidsuttrykk
Døme
- midt på dagen;
- på sine gamle dagar;
- gjere noko på ein time;
- hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
- eg har ikkje vore der på mange år
brukt for å indikere ei rekkje;
etter (2, 8)
Døme
- tusen på tusen;
- gong på gong
brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
Døme
- på eigen kostnad;
- vere på jakt;
- klare seg på eit vis;
- ta fisk på garn;
- skyte på langt hald;
- truge nokon på livet;
- køyre på høggir;
- krevje husleige på forskot;
- lese bøker på engelsk;
- spele eit stykke på oppmoding frå publikum
med omsyn til
Døme
- stor på vokster;
- på godt og vondt
med hjelp av
Døme
- motoren går på bensin;
- konkurrere på kvalitet
brukt ved talstorleikar
Døme
- ein fisk på to kilo;
- ein sum på 1 000 kr;
- ein periode på minimum ti år
brukt ved fordeling
Døme
- det blir 200 kr på kvar
brukt ved rørsle eller flytting av noko
Døme
- lyfte på hatten;
- gløtte på døra
om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;
mot
Døme
- rope på nokon;
- sjå på tv;
- han tittar på henne
brukt som verbalpartikkel
Døme
- drive på med noko;
- det fryser på;
- det stod ikkje lenge på;
- det tok hardt på;
- vinden står på;
- kan eg sitje på med deg?
- slå på radioen
brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
Døme
- kle på seg;
- la vente på seg;
- han har lagt på seg
brukt som adverb: i aktiv tilstand
Døme
- tv-en er på;
- lyset står på

Faste uttrykk

ha noko på nokon
skulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
politiet har noko på han
likne på
sjå ut som
han liknar på mor si
på fote
i orden, i tilfredsstillande tilstand
få noko på fote;
hjelpe nokon på fote;
kome seg på fote att
på førehand
i førevegen;
føreåt, tidlegare
skrive kontrakt på førehand;
eg fekk ingen informasjon på førehand
på grunn av
som følgje av;
forkorta pga.
brua er stengd på grunn av uvêret
på kryss og tvers
i alle retningar
dei søkte gjennom området på kryss og tvers
på langs
i lengderetninga
skjere loffen på langs;
på langs og på tvers
på skeive
på skakke, på skrå
kassene står på skeive
på tverke
ulagleg, bakvendt
dette kjem på tverke for meg;
alt går på tverke i dag
stå på
- gå føre seg;
  hende
  kva er det som står på her?
  krangelen stod ikkje lenge på
- henge i;
  jobbe hardt
  elevane har verkeleg stått på i dag
vere på han
vere i aktivitet
han er tidleg på han
vere på
med trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
for å lukkast må ein alltid vere på

Artikkelside

dag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt dagr; samanheng med døgn

Tyding og bruk

del av døgnet da det er lyst
Døme
- dag og natt;
- dagen gryr;
- langt på dag;
- han kom utpå dagen
brukt i helsing
Døme
- god dag!
- ha ein fin dag!
arbeidsdag
Døme
- arbeide full dag;
- vere ferdig for dagen
døgn som tidsrom
Døme
- ein dags tid;
- om 14 dagar;
- året har 365 dagar
døgn som tidspunkt;
dato
Døme
- kva for dag har vi i dag?
- tredje dag jul;
- til lykke med dagen!
- ord for dagen
brukt om ubestemt fastsetjing av tid
Døme
- frå den dagen;
- ein svart dag;
- ein dag hende det
tid nett no
Døme
- enno i dag;
- ungdomen av i dag;
- dagens problem
i fleirtal: brukt om tidbolk
Døme
- i dei dagar;
- i gamle dagar;
- han har gode dagar;
- huset har sett betre dagar
i fleirtal: liv, levetid
Døme
- ho er blitt berømt på sine gamle dagar
brukt som etterledd i fleirtal i nemning på arrangement, tilskiping som varer to dagar eller meir
Døme
- Olavsdagane

Faste uttrykk

all sin dag
all si tid;
heile livet
han var stokk konservativ all sin dag
dags dato
i dag
per dags dato;
til dags dato har det ikkje hendt;
avtalen gjeld frå dags dato
den dag i dag
ennå
kva som skjedde med han, veit ho ikkje den dag i dag
ein av dagane
med det første;
snart
restlageret kjem til å bli seld ut ein av dagane
gje ein god dag i
ikkje bry seg om;
gje blaffen i
han gav ein god dag i arbeidet sitt
ha dagen
vere heldig;
lykkast
for å vinne, må ein ha dagen
her ein dag
nyleg
han ringde henne her ein dag
i alle dagar
brukt i uttrykk for undring
i alle dagar, kva er dette for noko?
kva i alle dagar skulle dei gjere no?
kvifor i alle dagar skulle vi gjere det?
i desse dagar
no, kva dag som helst
klart som dagen
innlysande
no minnest eg alt klart som dagen
kome for dagen
bli funnen eller kjend
eit stort arkiv har kome for dagen
leggje for dagen
vise
studentane har lagt for dagen ei stor interesse
no om dagen
no for tida
no til dags
no for tida
opp i dagen
- på jordyta;
  synberr
  plastleidninga ligg opp i dagen
- tydeleg, klart fram
  løyndomane kjem opp i dagen
sjå dagen
bli til
damelaget såg dagen i 2010
ta av dage
drepe
vere dags for
vere tid for eller på tide med
år og dag
lang tid
det er år og dag sidan eg såg han

Artikkelside

Side 3 av 110

Resultat per side: