Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 73 oppslagsord

vi, me

pronomen

Opphav

truleg med innverknad frå svensk og dansk, me truleg av norrønt mit ‘vi to’, jamfør òg norrønt vit, mit ‘vi to’, vi; oss dativ og akkusativ av norrønt vér, mér ‘vi’

Tyding og bruk

  1. brukt av talaren om seg sjølv og alle i nærleiken, i same stilling og liknande: 1. person fleirtal; jamfør vår (2
    Døme
    • vi to;
    • vi som er her;
    • vi arbeidarar;
    • stakkars oss!
    • hjelp oss!
    • tenk litt på oss
    • brukt på vegner av ein institusjon, eit firma og liknande
      • vi takkar for førespurnaden
    • allmenngjerande
      • vi finn alltid unnatak – det finst
    • som substantiv
  2. brukt for 1. person eintal som kongeleg fleirtal
    Døme
    • Vi Olav 5.
    • brukt av talarar, journalistar og liknande
      • først vil vi nemne
    • ofte skjemtande
      • no skal vi sjå
  3. særleg til barn eller pasient;
    brukt i staden for du, de
    Døme
    • kom skal vi ta tran;
    • korleis har vi det i dag?

Faste uttrykk

  • det store vi
    det store fleirtalet
Artikkelside

polyteisme

substantiv hankjønn

Uttale

polite-isˊme

Opphav

jamfør poly- og teisme

Tyding og bruk

tru på fleire gudar;
motsett monoteisme
Artikkelside

hypotagme

substantiv inkjekjønn

Uttale

hypotagˋme

Opphav

av gresk tagma ‘ordning, oppstilling’

Tyding og bruk

sambinding mellom to ledd der det eine leddet er underordna det andre;
hypotaktisk samband;
Døme
  • ‘den eldste dottera’ er eit hypotagme fordi adjektivet ‘eldste’ er underordna substantivet ‘dottera’
Artikkelside

paratagme

substantiv inkjekjønn

Uttale

paratagˋme

Opphav

av gresk para- og tagma ‘ordning, oppstilling’; jamfør para-

Tyding og bruk

i språkvitskap: sambinding av to eller fleire sideordna setningsledd der kvart av ledda kan ha same funksjon (1) i setninga som heile sambandet;
parataktisk samband;
Døme
  • i setninga ‘Per, Ola og Kari gjekk heim’ er ‘Per, Ola og Kari’ eit paratagme
Artikkelside

bramanisme, bramaisme

substantiv hankjønn

Uttale

bramanisˊme; bramaisˊme

Opphav

av braman

Tyding og bruk

del av hinduismen som er dominert av tekstane og rituala til braminane
Artikkelside

omtrent

adverb

Opphav

av lågtysk um(me)trent, av trent ‘grense, omkrins’

Tyding og bruk

  1. om lag;
    cirka
    Døme
    • omtrent 30 deltakarar
  2. nesten
    Døme
    • vere omtrent ferdig
Artikkelside

masochisme, masokisme

substantiv hankjønn

Uttale

masokisˊme

Opphav

etter namnet til den austerrikske forfattaren Sacher-Masoch 1836–1895

Tyding og bruk

det å kjenne glede eller seksuell nyting ved å bli påført smerte eller bli audmjuka;
jamfør sadisme
Artikkelside

marxisme

substantiv hankjønn

Uttale

marksisˊme

Opphav

etter namnet til den tyske økonomen og filosofen Karl Marx 1818–1883

Tyding og bruk

  1. økonomisk og politisk teori som vart grunnlagd av Karl Marx, delvis saman med Friedrich Engels, og som vart utvikla vidare til sosialisme (1) og kommunisme (2)
  2. samnemning for ulike tolkingar av marxisme (1)
Artikkelside

monoteisme

substantiv hankjønn

Uttale

monote-isˊme

Opphav

gjennom fransk, frå gresk; jamfør mono- og teisme

Tyding og bruk

tru på ein einaste, personleg gud;
til skilnad frå panteisme og polyteisme
Artikkelside

machiavellisme

substantiv hankjønn

Uttale

makiavelisˊme

Opphav

etter namnet til den italienske politikaren og forfattaren Niccolo Machiavelli, 1469–1527

Tyding og bruk

politisk lære som seier at ei statsmakt har rett til å bruke alle middel for å nå måla sine;
omsynslaus politikk som ikkje skyr noko middel
Artikkelside
Side 1 av 8