Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 61 oppslagsord

vanlegvis

adverb

Tyding og bruk

som oftast;

til vanleg

Døme

arbeidet sluttar vanlegvis kl. 1600;
vanlegvis godt budd

Artikkelside

stor

adjektiv

Opphav

norrønt stórr

Tyding og bruk

som tek mykje plass eller rom;
diger, dryg, svær;
motsett liten (1);
jamfør større, størst
Døme
- ei stor bygd;
- store hus;
- vekse seg stor og sterk;
- vere stor for alderen;
- ein stor flokk;
- ein stor familie;
- eit stort smil
som gjer mykje av seg;
monaleg, omfattande
Døme
- ei stor verksemd;
- Noreg har vore ein stor tørrfiskeksportør;
- tene store pengar;
- ein stor del av folket;
- stor skilnad;
- gjere stor skade;
- i stor målestokk;
- gjere nokon ei stor teneste;
- ikkje ete stort
- brukt som adverb
  han gledde seg stort over suksessen;
  glede seg stort til noko;
  dominere stort
- brukt som substantiv
  selje og kjøpe i stort
brukt ved oppgjeving av ein sum, eit mål, ei vekt
Døme
- eit stort beløp;
- huset er 104 m² stort
vesentleg (1), viktig
Døme
- eit av dei store politiske spørsmåla føre valet;
- det store spørsmålet er …;
- dra opp dei store linjene;
- i store drag;
- ei stor glede
høg (1, 3)
Døme
- ha store tankar om nokon eller noko
sterk (6), drastisk, kvass (2, 3)
Døme
- bruke store ord
som har høg (sosial) stilling
Døme
- vere ein stor mann i kommunen
dugande, vidkjend
Døme
- ho har vorte ein stor forskar;
- ein stor idrettsutøvar
- brukt som substantiv
  det blir nok noko stort av henne
ordentleg, retteleg
Døme
- du er ein stor tosk;
- han var ein stor unge all sin dag
fin, flott
Døme
- ikkje vere stort van;
- halde ein stor middag
full, heil;
fullstendig
Døme
- den store kjærleiken;
- det store tomrommet
ikkje småleg (1)
Døme
- vere stor nok til å vedgå ein feil
brukt i utrop for å gje uttrykk for overrasking eller liknande
Døme
- du store Gud!
- du store verda!
- du store min!

Faste uttrykk

gjere store auge
sperre auga opp av undring
i det store og heile
alt i alt, stort sett, jamt over
ikkje stort anna
ikke særlig mer;
nesten berre
ikkje sjå stort anna enn bilar på turen
ikkje stort over
ikkje særleg meir enn
ho kan ikkje vere stort over 20 år;
det kan ikkje vere stort over 20 grader
sjå stort på
vurdere i grov trekk utan å hefte seg ved detaljar;
vere mild og overberande
sjå stort på det
store og små
vaksne og barn
store oktav
oktav (2) under vesle oktav og to oktavar under einstroken oktav
stort sett
vurdert i heilskap med mindre vekt på dei einkilde detaljane;
vanlegvis
vere stor i kjeften
bruke sterke ord;
vere skrytete
vere stor på det
vere kry eller overlegen

Artikkelside

stort sett

Tyding og bruk

vurdert i heilskap med mindre vekt på dei einkilde detaljane;

vanlegvis;

Sjå: stor

Artikkelside

søvnlaus, svevnlaus

adjektiv

Tyding og bruk

som ikkje får sove
Døme
- liggje søvnlaus
om tidsrom: som er utan søvn (når ein vanlegvis søv)
Døme
- lange, søvnlause netter

Artikkelside

sjølvdaud, sjølvdød

adjektiv

Opphav

norrønt sjalfdauðr

Tyding og bruk

som er daud av alderdom eller sjukdom (særleg om dyr som vanlegvis bli slakta)

Døme

ei sjølvdaud høne

Artikkelside

subjekt

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin, av subjicere ‘leggje inn under’

Tyding og bruk

i filosofi: sansande, tenkjande, viljande eg;
motsett objekt (1)
i grammatikk: setningsledd som verbalet (1 seier noko om, som saman med verbalet utgjer ei setning, og som nemner det som er eller gjer noko i aktive setningar og det som handlinga blir retta mot i passive setningar
Døme
- 'jenta' er subjekt i setninga ‘jenta lo’

Faste uttrykk

formelt subjekt
ord, vanlegvis ‘det’, som står på subjektsplassen i ei setning der det eigenlege subjektet kjem seinare eller der verbet ikkje krev subjekt
i setninga ‘det er kaldt’ er ‘det’ formelt subjekt
logisk subjekt
setningsledd som står for den eller det handlande, men som ikkje treng vere identisk med det grammatiske subjektet

Artikkelside

regel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå latin regula ‘linjal, rettesnor’; jamfør regle (

Tyding og bruk

norm (1) som ein rettar seg etter;
rettesnor, forskrift
Døme
- klassa har reglar for god åtferd;
- ho følgjer alltid reglane;
- det er ein uskriven regel at bursdagsbarnet har med kake på jobben
- - kommaregel
  - leveregel
  - speleregel
tilhøve som stadig tek seg opp att
Døme
- han har gjort det til ein fast regel å ta trappa i staden for heisen

Faste uttrykk

etter alle kunstens reglar
etter god skikk for det som skal gjerast;
svært grundig
gyllen regel
klok og god regel
det er ein gyllen regel aldri å gå frå eit brennande lys
i regelen
som oftast;
vanlegvis
ingen regel utan unntak
det finst alltid enkelte tilfelle der regelen ikkje gjeld
som regel
som oftast;
til vanleg

Artikkelside

nøtt

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hnot; samanheng med latin nux ‘nøtt’

Tyding og bruk

rundvoren frukt med hardt skal kring ein etande kjerne
Døme
- knekkje nøtter;
- ei kake med rosiner og nøtter
- - hasselnøtt
  - kokosnøtt
  - valnøtt
i botanikk: tørr, hard frukt som ikkje opnar seg før spiring, og som vanlegvis har berre eitt frø
i overført tyding: vanskeleg oppgåve;
utfordring
Døme
- ei vanskeleg nøtt;
- saka er ei juridisk nøtt

Faste uttrykk

ei hard nøtt å knekkje
ei vanskeleg oppgåve
tett i nøtta
dum
trong i nøtta
dum

Artikkelside

nerve

substantiv hankjønn

Opphav

av latin nervus, opphavleg ‘sene’

Tyding og bruk

streng eller bunt av strenger som går ut frå hjernen og ryggmergen og fører sanseinntrykk og rørsleimpulsar til og frå kroppen elles
Døme
- skade ein nerve
- - balansenerve
  - isjiasnerve
  - synsnerve
i botanikk: streng i eit blad som mellom anna leier vatn og næringsstoff
kjerne i noko;
hovudsak
Døme
- nerven i framlegget er kravet om jamstilling
drivkraft (2), styrke (1, 1);
lidenskap (1);
spenning (1, 3)
Døme
- det er nerve i romanen;
- det var nerve i spelet hans

Faste uttrykk

gå på nervane
irritere nokon sterkt
den høge musikken går meg på nervane
ha frynsete/tynnslitne nervar
vere nervøs, særleg etter ei påkjenning
opplevinga gav meg frynsete nervar;
dei fekk tynnslitne nervar av den vanskelege jobben
ha nervar
vere nervøs
ho hadde nervar før talen
ha nervar av stål
vere kald og roleg når ein blir utsett for påkjenningar
ha sterke nervar
ikkje lide av nervøsitet
ikkje ha/eige nervar
vere kald og roleg
eg har vanlegvis ikkje nervar når eg står på scena;
ho åtte ikkje nervar
nervane står/er på høgkant
det å vere nervøs
nervane hennar står på høgkant;
det er forståeleg at nervane er på høgkant i leiinga
treffe ein nerve
treffe noko viktig
boka trefte ein nerve hjå lesarane

Artikkelside

mest

adjektiv

Opphav

norrønt mestr

Tyding og bruk

størst i mengd, vidd og så vidare
Døme
- Ole har mest pengar av dei;
- det er Oslo som har mest folk
- brukt som substantiv: størstepart
  det meste av tida
brukt som adverb: i størst mon, i høgast grad, framfor alt
Døme
- likne mest på far sin
oftast, som regel, vesentleg
Døme
- halde seg mest heime
brukt til å lage superlativ (1 av somme adjektiv
Døme
- mest kjend;
- mest krevjande;
- mest sannsynleg
brukt som adverb, trykklett: nær på, ikkje langt frå, nesten, mesta
Døme
- mest alle;
- mest vaksen;
- mest alltid;
- det regna mest kvar dag;
- det kan eg mest ikkje tru;
- det var mest så han fraus

Faste uttrykk

for det meste
i dei fleste tilfelle;
vanlegvis
bruene er for det meste av betong
i meste laget
vel mykje

Artikkelside

Resultat per side: