Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 15 oppslagsord

smi, smide

smida

verb

Opphav

norrønt smíða; av smed

Tyding og bruk

  1. arbeide med og lage til ting av metall, særleg jern (med hamring i oppheta tilstand);
    arbeide som smed (1)
    Døme
    • smi hestesko, ljår
    • i overført tyding:
      • smi med jernet er heitt – nytte eit lagleg høve når det byr seg
  2. dikte opp, tenkje ut
    Døme
    • smi ei lygn
Artikkelside

smie 3

smia

verb

Opphav

same opphav som smi

Tyding og bruk

lage, skjere til, spikke med kniv
Døme
  • smie eit økseskaft
Artikkelside

fabrikkere

fabrikkera

verb

Opphav

gjennom fransk; frå latin fabricare ‘lage, smi’

Tyding og bruk

  1. framstille ved fabrikk (1);
    produsere i industrien
    Døme
    • fabrikkere bilar
  2. i overført tyding: lage på kunstig vis;
    dikte opp
    Døme
    • fabrikkere historier;
    • forskingsdataa var fabrikkerte;
    • dei mistenkjer at styresmaktene fabrikkerer falske nyheiter
Artikkelside

kaldsmi, kaldsmide

kaldsmida

verb

Tyding og bruk

smi kaldt jern
Artikkelside

jern, jarn

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt jarn, járn

Tyding og bruk

  1. metallisk grunnstoff (1) med atomnummer 26;
    kjemisk symbol Fe
    Døme
    • hardt jern;
    • ei stong av jern;
    • malm som inneheld mykje jern
  2. medisin som inneheld jernsambindingar
    Døme
    • ta jern for å auke blodprosenten
  3. gjenstand eller reiskap av jern
  4. energisk person
    Døme
    • han er eit jern til å drive på

Faste uttrykk

  • gje jernet
    • gje full gass
      • han gjev jernet bak rattet
    • yte maksimalt
      • musikarane gjev jernet
  • ha mange jern i elden
    ha mange oppgåver samtidig
  • helse av jern
    sterk helse
  • leggje i jern
    setje hand- eller fotjern (på nokon)
  • smi medan jernet er varmt
    nytte eit lagleg høve når det byr seg
Artikkelside

lo 5

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør islandsk löð

Tyding og bruk

reiskap til å smi ut hovud på spikrar og naglar
Artikkelside

hymen 1

substantiv ubøyeleg

Opphav

etter namnet til den greske guden for bryllaup og ekteskap Hymenaios

Faste uttrykk

  • smi i hymens lenkjer
    vie (2) (ektepar)
Artikkelside

hestesko

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. U-forma beslag til å ha under hoven på hest
    Døme
    • smi hestesko
  2. noko som liknar ein hestesko (1), til dømes halvring som unnarennet i ein hoppbakke endar i
    Døme
    • hopparen svinga nede i hesteskoen
Artikkelside

varm

adjektiv

Opphav

norrønt varmr

Tyding og bruk

  1. som har høg temperatur;
    som gjev varme;
    Døme
    • varmt og kaldt vatn;
    • rykande varm suppe;
    • servere litt varmt til kvelds;
    • omnen var gloande varm;
    • maskinen gjekk (seg) varm;
    • varmt i veret;
    • reise til varme land – reise til sudlanda;
    • vere sveitt og varm;
    • ein varm genser
    • i overført tyding:
      • rekke å bli varm i trøya – rekke å bli kjend med tilhøva;
      • halde ei sak varm – halde interessa levande for ei sak;
      • smi medan jernet er varmt – sjå smi (1)
  2. Døme
    • gå varmt føre seg;
    • fienden fekk ei varm mottaking
  3. hjarteleg, kjenslefylt
    Døme
    • ein varm smil;
    • varme auge, ord;
    • bli varm om hjartet;
    • ei varm røyst;
    • ei varm kvinne – varmhjarta, lidenskapeleg

Faste uttrykk

  • varme fargar
    fargar som inneheld (mest) raudt eller gult
Artikkelside

stål 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt stál, samanheng med stag; eigenleg ‘noko stivt og hardt’

Tyding og bruk

  1. samnemning på jernlegeringar som ein kan smi (1)
    Døme
    • profilstål;
    • spesialstål;
    • rustfritt stål;
    • ei økseegg er av stål;
    • berebjelkar av stål
    • i overført tyding:
      • ha nervar av stål – ha sterke nervar;
      • ha ein vilje av stål
  2. ting, reiskap av stål (2, 1)
    Døme
    • skeisestål;
    • skifte stålet i dreiebenken
  3. i slang: pengar

Faste uttrykk

  • mjukt stål
    smijern
Artikkelside
Side 1 av 2