Avansert søk

Nynorskordboka 6 oppslagsord

skorstein

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt skorsteinn; frå lågtysk schorsten, truleg av schore ‘skorde, støtte’

Tyding og bruk

kanal, røyr som leier røyk opp (eller ut) i det fri
Døme
- eit dampskip med to skorsteinar;
- ein fabrikk med høg skorstein;
- det er korkje vedomn eller skorstein i huset
eldre nemning for open, mura eldstad
Døme
- kveikje opp på skorsteinen

pipe 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt pípa; frå latin

Tyding og bruk

røyrforma musikkinstrument eller del av musikkinstrument
- - orgelpipe
røyrforma gjenstand med holrom
- - beinpipe
  - børsepipe
mura kanal som fører røyk frå eldstad opp og ut over hustaket;
del av skorstein som ragar over taket
Døme
- feie pipa
- - fabrikkpipe
  - skorsteinspipe
reiskap til å røykje tobakk med
Døme
- kveikje pipa
- - fredspipe
  - tobakkspipe
  - vasspipe

Faste uttrykk

danse etter nokon si pipe
gjere som nokon vil;
følgje ordrane til nokon
eg nektar å danse etter deira pipe;
dei kjem ikkje til å danse etter nokon si pipe
pipa får ein annan låt/lyd
seie noko anna enn før;
bli medgjerleg
stikke pipa i sekken
bli mållaus;
gje seg

røykje, røyke

røykja, røyka

verb

Opphav

norrønt reykja

Tyding og bruk

påverke ei matvare med røyk (1) for å få fram røyksmak og få henne til å halde seg lenger
Døme
- røykje sild
dampe på pipe, sigarett eller sigar
Døme
- røykje hasj;
- ho røykjer over 20 sigarettar om dagen

Faste uttrykk

røykje som ein skorstein
røykje svært mykje
røykje ut
- drive ut med røyk
- tvinge fram sanninga

hette

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hetta; av hatt

Tyding og bruk

hovudplagg som dekkjer hovudet og halsen, ofte festa til anorakk eller liknande
Døme
- ta opp hetta på anorakken
toppdel (til dømes på fugl, skorstein) som liknar ei hette (1)
Døme
- ei hette av nysnø på toppen
- - avtrekkshette
  - tåhette

Faste uttrykk

få hetta
bli heilt fortumla;
gløyme alt

røykhatt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

innretning øvst på skorstein som fører røyken vekk og motverkar nedslag av røyk i pipa;

røykhette, pipehatt

skorsteinspipe

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

del av skorstein (1) som ragar over taket