Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
14 treff

Nynorskordboka 14 oppslagsord

barndom

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. tid da ein er barn
    Døme
    • minnast barndomen
  2. i overført tyding: første utviklingssteg
    Døme
    • gå tilbake i tid til bilens barndom

Faste uttrykk

  • gå i barndomen
    vere så sløv av alderdom at ein ber seg åt som eit barn
Artikkelside

ære 1

substantiv hokjønn

Opphav

seint norrønt æra; frå lågtysk ere

Tyding og bruk

  1. vyrdnad, heiderleg omdømme, gjetord, ry, glans, respekt
    Døme
    • vinne ære
    • i ordtak:
      • når lorten kjem til ære, veit han ikkje korleis han vil vere;
      • kome til (heider og) ære;
      • setje si ære i å gjere det bra
  2. (sterk) ros, høg grad av påskjøning, hylling;
    Døme
    • dette er til ære for deg
      • æra er lettare gått enn fått;
      • det var ei ære for staden at kongen kom på vitjing;
      • gjere ære på ein – rose, hylle ein;
      • han gjorde oss den æra at han kom;
      • vere all ære verd – fortene ros, vørdnad
  3. noko som heidrar ein, noko som gjev vyrdnad, gjetord
    Døme
    • det er ikkje stor ære i det;
    • det er inga ære i slikt
  4. kjensle hos det einskilde mennesket av indre verd;
    Døme
    • ho bar inga ære i seg;
    • dette går på æra mi;
    • gå på æra laus;
    • eit folk utan ære;
    • gå eins ære for nær
    • òg: godt namn og rykte
      • redde æra
    • i høgtideleg lovnad
      • underskrive sjølvmeldinga på ære og samvit
  5. Døme
    • i tukt og ære;
    • ikkje ha ære i livet
  6. Døme
    • gjere ein ei ære;
    • den som gjer ei ære, får ei ære att;
    • den eine æra er den andre verd

Faste uttrykk

  • gjere ære på maten
    vise at ein set pris på maten
  • ha/få æra for
    vere den som fortener ros for (noko)
    • dei frivillige har all æra for framgangen;
    • mor mi skal få mykje av æra for at eg hadde ei så fin barndom
  • vise nokon den siste æra
    vere til stades i gravferda til nokon
Artikkelside

morsmjølk

substantiv hokjønn

Opphav

av mor

Tyding og bruk

mjølk som menneskebarn og ungar av pattedyr syg av mora;
til skilnad frå flaskemjølk (2)

Faste uttrykk

  • få inn med morsmjølka
    bli fortruleg med noko frå tidleg barndom
Artikkelside

konfirmasjon

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå latin ‘stadfesting’; jamfør konfirmere

Tyding og bruk

  1. kyrkjeleg seremoni der ungdomar etter ei opplæringstid stadfester dåpspakta
  2. alternativ ikkje-kristen seremoni som markerer overgangen frå barndom til vaksenliv
  3. i jus: offisiell stadfesting
    Døme
    • konfirmasjon av testament

Faste uttrykk

Artikkelside

sped

adjektiv

Opphav

samanheng med spe (2

Tyding og bruk

  1. tynn, spinkel
    Døme
    • ein sped kropp;
    • ei sped røyst
  2. liten, veik
    Døme
    • ei sped spire
  3. tidleg eller tidlegaste
    Døme
    • i min spede barndom
  4. dårleg, skral
    Døme
    • eit spedt foredrag;
    • det var spede saker
Artikkelside

tarveleg

adjektiv

Opphav

norrønt þarfligr ‘naudsynt’; av tarv

Tyding og bruk

  1. enkel, billig, fattigsleg
    Døme
    • ein tarveleg barndom;
    • eit tarveleg rom;
    • den tarvelege kvardagen
    • brukt som adverb:
      • gå tarveleg kledd
  2. ussel, sjofel
    Døme
    • tarveleg oppførsel
    • brukt som adverb:
      • det var tarveleg gjort
Artikkelside

få inn med morsmjølka

Tyding og bruk

bli fortruleg med (noko) frå tidleg barndom;
Artikkelside

gå i barndomen

Tyding og bruk

vere så sløv av alderdom at ein ber seg åt som eit barn;
Sjå: barndom
Artikkelside

angstfylt

adjektiv

Tyding og bruk

fylt av angst
Døme
  • ein angstfylt barndom
Artikkelside

ungdomstid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

tid da ein er ung;
tid mellom barndom og mogen vaksen alder
Døme
  • ungdomstida flyg så fort;
  • minne frå ungdomstida
Artikkelside
Side 1 av 2