Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 12 oppslagsord

prosodi

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk pros ‘til, med’ og ode ‘song’

Tyding og bruk

i språkvitskap: (lære om) fonetiske fenomen som omfattar rekkjer av språklydar (til dømes stavingar og ord), mellom anna trykk og tonelag
lære om (antikk) versekunst: verselære bygd på stavingslengd

Artikkelside

rapsode

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk, av rhaptein ‘sy saman’ og ode

Tyding og bruk

songar som framførte episke heltedikt i det gamle Hellas

Artikkelside

ode

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

av gresk , opphavleg ‘song’

Tyding og bruk

høgstemt lyrisk dikt som lovprisar allmennmenneskelege, etiske, religiøse eller politiske idear;

høgsong

Døme

teksten er ei ode til freden

Artikkelside

parodi

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk, frå latin, av gresk para- og ode ‘song’; jamfør para-

Tyding og bruk

spottande etterlikning eller karikering av eit kjent kunstverk, særleg dikting
Døme
- ein parodi på ‘Ja, vi elsker’
herming etter eller vrengjebilete av ein person
Døme
- lage ein parodi på statsministeren
mislykka presentasjon eller gjennomføring
Døme
- ein parodi på godt teater;
- saksførehavinga var rein parodi

Artikkelside

melodi

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , av melos ‘song, melodi’ og ode ‘dikt, song’

Tyding og bruk

rekkje med tonar som følgjer etter kvarandre og utgjer ein heilskap
Døme
- nynne ein melodi;
- setje melodi til eit dikt;
- visa går på melodien ‘Den dag kjem aldri’
tonegang i eit språk eller ei ytring
Døme
- lytte til melodien i språket
i overført tyding: gjennomgangsmelodi (2)
Døme
- same melodien går igjen i kommunar over heile landet

Faste uttrykk

finne melodien
finne saman (og lage god stemning);
finne harmoni
gjestane og bygdefolket fann melodien

Artikkelside

komedie

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk komos ‘gilde’ og ode ‘song’

Tyding og bruk

skodespel eller film med lett og morosamt innhald;
lystspel;
til skilnad frå tragedie (1)
handling eller opptrinn som minner om komedie (1);
narreskap, hykleri
Døme
- spele komedie for kvarandre;
- rettssaka var ein rein komedie

Artikkelside

elektrode

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk hodos ‘veg’, laga av den engelske kjemikaren M. Faraday, 1791–1867; av elektro- og -ode

Tyding og bruk

tråd eller plate som leier elektrisk straum til eller frå væske eller gass

Døme

negativ elektrode

Artikkelside

katode

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør -ode

Tyding og bruk

negativ elektrode i til dømes elektronrøyr;

motsett anode

Artikkelside

tragedie

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk truleg av tragos ‘geitebukk’ og ode ‘song’

Tyding og bruk

drama der personar går til grunne på grunn av uløyselege karakterkonfliktar, lagnadsbundne liv eller liknande;
klassisk, litterært (dramatisk) verk med trist innhald og sørgjeleg slutt;
sørgjespel;
motsett komedie (1)
Døme
- gresk tragedie;
- ein tragedie av Racine;
- helten, heltinna i ein tragedie
i antikken: gresk festspel som handla om gudane og vart framført av kor
katastrofe, ulykke
Døme
- tragedien skjedde på den såpeglatte vegen
- uheldig utvikling, ulykkeleg periode
  opphaldet hans i utlandet vart ein einaste tragedie

Artikkelside

periode

substantiv hankjønn

Opphav

sjå peri- og -ode

Tyding og bruk

avgrensa tidsrom;
bolk
Døme
- regnvêrsperiode;
- nedgangsperiode;
- ein historisk periode
så lang tid som ein tilbakevendande prosess varer før han tek seg opp att;
syklus
Døme
- perioden i ei svingerørsle
- i astronomi:
  perioden mellom to lysmaksima
i matematikk: rekkje av desimalar som alltid kjem att, til dømes i talet ⁶⁄₁₁ = 0,545 454...
i grammatikk: rekkjefølgje av setningar som høyrer saman, i regelen avgrensa av sterke skiljeteikn (punktum, spørsmålsteikn, ropeteikn)
i musikk: gruppe av takter som høyrer saman (i tradisjonell musikk 8 eller 16)

Faste uttrykk

geologisk periode
lengre tidsrom i jordhistoria, jamfør geologisk system; sjå system

Artikkelside

Side 1 av 2

Resultat per side: