Avansert søk

Eitt treff

Nynorskordboka 16 oppslagsord

danne 1

danna

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

av dan

Tyding og bruk

  1. få noko til å oppstå;
    Døme
    • danne regjering;
    • danne nye ord;
    • vi treng å danne meir teori
  2. gje noko bestemd form eller utsjånad;
    Døme
    • dei danna ei rekkje;
    • solstrålane dannar ei vifte
  3. Døme
    • danne eit nytt politisk parti;
    • danne aksjeselskap;
    • dei danna ei ny foreining
  4. Døme
    • danne grunnlag for vurderinga;
    • tilfella dannar eit mønster;
    • danne baktropp;
    • dette danna utgangspunktet for diskusjonen

Faste uttrykk

  • danne seg
    • bli til utan tydeleg eller opplagd påverknad frå nokon;
      oppstå
      • det danna seg kø framfor inngangen;
      • det dannar seg is på vatnet;
      • det kjem til å danne seg skorpe på såret
    • få ei viss mental førestilling eller oppfatning (2)
      • danne seg eit bilete av situasjonen;
      • prøve å danne seg ei meining om noko;
      • komiteen danna seg eit positivt inntrykk av kandidatane

separatist

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. person som (saman med andre) skil seg ut frå ei større gruppe for å danne eit eige samfunn, ei eiga retning eller liknande;
    tilhengjar av separatisme
  2. i jus: kreditor som får dekning for det han har til gode før den eigenlege konkurshandsaminga

nydanning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. det å danne eller skape noko nytt
    Døme
    • nydanninga av torv skjer veldig langsamt
  2. noko som nyleg er skapt eller lagd
    Døme
    • teknologiske nydanningar

-isk

adjektiv

Opphav

frå tysk og lågtysk; jamfør -sk

Tyding og bruk

  1. suffiks brukt til å lage adjektiv til namn på geografisk område, innbyggjarnamn eller nasjonalitet;
  2. suffiks brukt til å danne adjektiv av andre substantiv;
    i ord som dyrisk og jordisk
  3. suffiks brukt til å lage adjektiv til lånord og framandord;

-is

substantiv hankjønn

Opphav

frå svensk slang; opphavleg frå latin i ord som canis, finis

Tyding og bruk

suffiks nytta til å danne substantiv;
i ord som funkis, kjendis, kompis og kondis

meiningsdanning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. Døme
    • grupper som legg premissane for den offentlege meinigsdanninga
  2. det å danne seg eigne meiningar
    Døme
    • fremje sanning, demokrati og fri meiningsdanning

monovalent

adjektiv

Tyding og bruk

om verb: som berre krev eitt ledd for å danne grammatikalske setningar;

nano-

prefiks

Opphav

av gresk nanos ‘dverg’

Tyding og bruk

  1. prefiks (1) brukt for å danne ord for noko som er, eller gjeld, noko svært lite;
    i ord som nanoteknologi
  2. prefiks (1) brukt i ord for einingar der heile ordet står for 1 milliarddel, 10-9, av den måleininga som er nemnd i etterleddet;
    symbol n;
    i ord som nanometer og nanosekund

lodding

substantiv hokjønn

Opphav

av lodde (3

Tyding og bruk

  1. det å måle djupn i sjø eller vatn med loddline (1 eller annan djupnemålar
    Døme
    • utstyr til lodding av store havdjup
  2. det å søkje etter fisk med lodd (1, 2) eller ekkolodd
    Døme
    • lodding etter sild og brisling
  3. i overført tyding: det å danne seg eit inntrykk av noko ein ikkje kan observere direkte
    Døme
    • lodding av stemninga
  4. det å bruke loddline (1, laser eller anna for å syte for at noko blir loddrett
    Døme
    • bruke laser til lodding
  5. det å binde saman to metallstykke med flytande metall
    Døme
    • bruke tinn til lodding
  6. stad der noko er lodda (3
    Døme
    • gå opp i loddinga

danne 1

danna

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

av dan

Tyding og bruk

  1. få noko til å oppstå;
    Døme
    • danne regjering;
    • danne nye ord;
    • vi treng å danne meir teori
  2. gje noko bestemd form eller utsjånad;
    Døme
    • dei danna ei rekkje;
    • solstrålane dannar ei vifte
  3. Døme
    • danne eit nytt politisk parti;
    • danne aksjeselskap;
    • dei danna ei ny foreining
  4. Døme
    • danne grunnlag for vurderinga;
    • tilfella dannar eit mønster;
    • danne baktropp;
    • dette danna utgangspunktet for diskusjonen

Faste uttrykk

  • danne seg
    • bli til utan tydeleg eller opplagd påverknad frå nokon;
      oppstå
      • det danna seg kø framfor inngangen;
      • det dannar seg is på vatnet;
      • det kjem til å danne seg skorpe på såret
    • få ei viss mental førestilling eller oppfatning (2)
      • danne seg eit bilete av situasjonen;
      • prøve å danne seg ei meining om noko;
      • komiteen danna seg eit positivt inntrykk av kandidatane