Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 83 oppslagsord

utan

preposisjon

Opphav

norrønt útan; av ut

Tyding og bruk

  1. inn frå, innover frå
    Døme
    • utan havet, tunet;
    • utan med stranda – innover stranda
  2. på utsida av
    Døme
    • utan døra
    • særleg som adverb:
      • både innan og utan
  3. ikkje (utstyrt) med, fri for, skild frå
    Døme
    • gå utan hatt;
    • utan mat og pengar;
    • greie seg godt utan (briller, følgje);
    • dei reiste utan han;
    • slå seg utan å gråte;
    • han slo seg utan at han gret;
    • det gjekk, men ikkje utan slit
  4. bortsett frå, utanom
    Døme
    • alle var der utan (m)eg;
    • ho bad alle utan meg;
    • eg reiser ikkje utan at du blir med
  5. som subjunksjon: utan at, ikkje slik at
    Døme
    • han var her utan eg visste det
  6. som subjunksjon: utan at, dersom ikkje
    Døme
    • eg reiser ikkje utan du blir med

Faste uttrykk

  • utan tvil
    tvillaust
  • utan vidare
    beinfram, rett og slett, som ein sjølvsagd ting
Artikkelside

utanomparlamentarisk

adjektiv

Tyding og bruk

utanom eller i strid med dei politisk valde organa
Døme
  • utanomparlamentariske grupper, aksjonar
Artikkelside

uregelrett

adjektiv

Tyding og bruk

  1. ikkje regelrett;
    avvikande, ujamn
    • uregelrett puls
  2. i språkvitskap: som fell utanom dei vanlege bøyingstypane
    • uregelrett substantiv, verb, fleirtal, fortid, komparativ, bøying
Artikkelside

unnatakstilfelle, unntakstilfelle

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

tilfelle utanom det vanlege;
sjeldsynt tilfelle;
Døme
  • berre i unnatakstilfelle kan ein gjere dette
Artikkelside

unna

preposisjon

Opphav

norrønt undan; samanheng med under (2

Tyding og bruk

  1. bort frå;
    borte frå;
    til side for, utanom
    Døme
    • sleppe unna forfølgjarane;
    • kome seg unna politiet;
    • trekkje seg unna slåstinga;
    • halde seg unna alkohol;
    • lure seg, sluntre unna arbeidet
    • ofte som adverb utan utfylling:
      • sleppe, kome seg, trekkje seg, halde seg, lure seg, sluntre unna;
      • gje seg unna – flytte seg bort;
      • stå, bu eit stykke unna;
      • ei mil unna land;
      • styre unna (trafikken, vanskane) – gå klar av;
      • bøye unna (for presset);
      • gå unna – halde seg bort (frå); vike (for nokon);
      • maten, varene går unna – får snøgg avsetnad;
      • det går unna for unna – svært snøgt, utan stans;
      • få arbeidet (fort) unna;
      • gjere unna arbeidet – gjere frå seg;
      • leggje, setje, flytte, gøyme noko unna – bort, ut, til side;
      • ligg unna (sakene mine)!
      • unna veg!
  2. ned frå, nedover
    Døme
    • det dryp unna taket;
    • det søkk unna – sig lenger ned;
    • gå unna bakke(n) – nedover;
    • det hallar unna;
    • den kalven er unna ho Staslin – er avkom av
  3. fram frå, til dømes om noko som har vore under
    Døme
    • ta stolen unna bordet
    • om noko som har vore bak:
      • sola kjem unna fjellet;
      • neset stikk unna – fram
  4. i same lei som
    Døme
    • ro unna vinden;
    • gå unna sola – med sola i ryggen

Faste uttrykk

  • ale unna
    ale opp avkom av (til dømes ei ku)
  • gå unna
    ikkje stå ved (avtale)
  • halde unna
    skilje frå det andre; leggje for seg sjølv, til side; halde tilbake; etle, reservere; ikkje rekne med
Artikkelside

uomgjengeleg

adjektiv

Opphav

etter tysk; av omgå

Tyding og bruk

  1. som ein ikkje kjem utanom;
    Døme
    • konkursen er uomgjengeleg
    • som adverb:
      • det er uomgjengeleg slutt
  2. vanskeleg å omgåast;
Artikkelside

unnateke

preposisjon

Tyding og bruk

med unntak av, så nær som, utanom
Døme
  • alle unnateke ein;
  • festen blir ute, unnateke om det blir regn
Artikkelside

universalarving, universalerving

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som arvar alt i eit bu (utanom det som er testamentert til andre)
Artikkelside

toroms 2

adjektiv

Tyding og bruk

som har to tom utanom bad og eventuelt kjøken
Døme
  • toroms husvære
Artikkelside

tentamen

substantiv hankjønn

Opphav

latin temptamen ‘prøve, freistnad’

Tyding og bruk

(standpunkt)prøve utanom eksamen
Døme
  • juletentamen
Artikkelside
Side 6 av 9