Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 208 oppslagsord

politikk

substantiv hankjønn

Opphav

frå fransk; av gresk politikos ‘som vedkjem byen, staten’

Tyding og bruk

det å arbeide med spørsmål og tiltak som gjeld styringa av samfunnet
Døme
- drive med politikk
- - kommunepolitikk
  - rikspolitikk
  - utanrikspolitikk
prinsipiell eller praktisk framgangsmåte i ei særskild sak
Døme
- dette synest eg er fornuftig politikk
- - asylpolitikk
  - landbrukspolitikk

Faste uttrykk

gå politikk i noko
bli til ei politisk sak
det er gått politikk i saka

Artikkelside

odiøs

adjektiv

Opphav

gjennom fransk; frå latin , av odium ‘hat’

Tyding og bruk

som kan skape uvilje;
fråstøytande (2), motbydeleg, forhatt
Døme
- ordet har ein odiøs klang
vondsinna, vondtenkt, vondskapsfull
Døme
- eit odiøst spørsmål

Artikkelside

bli

verb

Opphav

same opphav som blive

Tyding og bruk

halde fram med å vere;
vere i ro;
verte (1)
Døme
- kan du ikkje bli?
- bli heime;
- bli ståande;
- la det bli med tanken;
- han vart att da dei andre hadde gått;
- ho blir å jobbe i heimekommunen i framtida
utvikle seg til;
kome til å oppnå eller skje;
gje som resultat;
vise seg å vere;
verte (2)
Døme
- bli sjuk;
- bli lege;
- bli eit nytt menneske;
- bli 100 år;
- seks og åtte blir fjorten;
- bli til jord;
- skal det bli nokon gong, får det bli no;
- eg vonar det blir plass til alle;
- det vart jubel da dei vann
vere nødvendig;
måtte;
verte (3)
Døme
- det blir å byrje på nytt
hjelpeverb som saman med hovudverbet i perfektum partisipp dannar passiv;
verte (4)
Døme
- han blir dregen på kjelke;
- det blir sagt at …

Faste uttrykk

bli av med
kvitte seg med
dei vart av med varene
bli av
- brukt i spørsmål om kor nokon oppheld seg
  kor blei det av deg?
- utvikle seg til
  kva skal det bli av henne?
- realisere (1)
  blir det noko av dei store planane?
bli med barn
bli gravid
bli med
følgje med
bli med på leiken
bli saman
bli kjærastar
bli til
få liv;
begynne å eksistere
noko er i ferd med å bli til
bli ute for
kome ut for
bli ved sin leist
halde seg til det ein kan
bli ved
halde fram med
han kjem til å bli ved å nekte for dette
bli å
- brukt for å uttrykkje passiv eller at noko skal eller bør hende
  ho blir å treffe i morgon;
  han vart å finne på skulen
- brukt for å uttrykkje framtid;
  kome til å (1)
  ho blir å reise i morgon;
  han vart å kome litt seinare
skal bli!
brukt som svar på kommando eller førespurnad

Artikkelside

bli av

Tyding og bruk

Sjå: bli

brukt i spørsmål om kor nokon oppheld seg
Døme
- kor blei det av deg?
utvikle seg til
Døme
- kva skal det bli av henne?
realisere (1)
Døme
- blir det noko av dei store planane?

Artikkelside

oversyn

substantiv inkjekjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt yfirsýn

Tyding og bruk

kjennskap til alle sidene ved eit emne, ei sak eller eit spørsmål;
overblikk, oversikt
Døme
- ha oversyn over eit fagområde
kort framstilling av hovudinnhaldet av noko;
oversikt, samandrag
Døme
- eit oversyn over norsk litteratur

Artikkelside

oppgåve

substantiv hokjønn

Opphav

etter tysk Aufgabe

Tyding og bruk

noko ein skal gjere;
pålagt arbeid;
oppdrag
Døme
- dele oppgåva mellom seg;
- få i oppgåve å gjere noko
- - livsoppgåve
  - samfunnsoppgåve
problem å løyse;
spørsmål å svare på
Døme
- få vanskelege oppgåver til eksamen
- - eksamensoppgåve
  - kryssordoppgåve
melding, opplysning;
liste, oversyn
Døme
- dei siste oppgåvene syner auke i salet;
- ei fullstendig oppgåve over utsendingane
- - næringsoppgåve
  - trekkoppgåve

Artikkelside

open

adjektiv

Opphav

norrønt opinn ‘vend oppover’; samanheng med opp

Tyding og bruk

ikkje lukka eller stengd
Døme
- eit ope vindauge;
- skjorta er open i halsen;
- vegen over fjellet er open for biltrafikk;
- ei open bok
ikkje dekt til;
utan ly
Døme
- ein open båt;
- her er så ope for vinden
med god plass og fritt utsyn;
vid
Døme
- i open sjø;
- ein open plass der folk møtest
som ikkje er fylt;
tom, ledig
Døme
- skjemaet har eit ope rom til underskrifta;
- stillinga står open ut året
tilgjengeleg for allmenta
Døme
- museet er ope på søndagar;
- førelesingane på universitetet er opne;
- eit ope møte
som ikkje skjuler avgjerder og handlingar
Døme
- arbeide for eit ope samfunn
utan atterhald;
endefram (1);
ærleg (2)
Døme
- vere open mot nokon
- brukt som adverb:
  snakke ope om noko
klar, tydeleg;
openberr
- brukt som adverb:
  han har lenge vore ope homofil
mottakeleg
Døme
- vere open for nye synspunkt;
- ha eit ope blikk for mangfaldet i samfunnet
ikkje avgjord;
uløyst
Døme
- eit ope spørsmål
som ein kan utvide eller byggje ut
Døme
- opne ordklassar
om vokal: som blir laga med låg tungestilling;
om staving: som sluttar på vokal

Faste uttrykk

for open scene
- med sceneteppet frådrege
  applaus for open scene
- som alle kan observere
  ei oppgjerd for open scene
for opne dører
med tilgjenge for publikum
rettssaka gjekk for opne dører
halde auge og øyre opne
følgje nøye med
halde ope
la butikk eller anna verksemd vere open for kundar
liggje ope i dagen
vere heilt tydeleg
det ligg ope i dagen at det er duka for strid
med opne auge
medviten om kva ein gjer
feil som er gjort med opne auge;
gå inn i ein vanskeleg situasjon med opne auge
ope brev
brev til ein person eller institusjon som blir offentleggjort i pressa
ope landskap
- landskap utan skog, åsar eller fjell som stengjer for utsyn
- kontorlandskap
ope sår
- sår som ikkje har fått skorpe på seg
- vond konflikt
ope vatn
isfritt vatn
på open gate
i full offentlegheit så forbipasserande kan sjå det
ranet skjedde på open gate
spele med opne kort
ikkje løyne noko
ta imot med opne armar
ta imot med velvilje og glede
under open himmel
ute i det fri