Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 62 oppslagsord

eld

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt eldr

Tyding og bruk

  1. flamme (1, 1) frå noko som brenn ved høg temperatur;
    Døme
    • setje eld på huset;
    • sprute eld
  2. haug av ved, kvister og anna som skal brennast eller brenn;
    Døme
    • gjere opp eld;
    • sitje rundt elden
  3. avfyring av skytevåpen;
    skyting
    Døme
    • opne eld
  4. sterk glans, glød
    Døme
    • ha eld i auga
      • som etterledd i ord som
      • moreld
  5. Døme
    • kjærleikens eld

Faste uttrykk

  • bli herre over elden
    få kontroll over brann
    • brannmannskapa er no herre over elden
  • frå oska til elden
    frå vondt til verre
    • det var som å gå frå oska til elden
  • gå gjennom eld og vatn
    gjere alt for å hjelpe
    • dei er klare til å gå gjennom eld og vatn
  • i elden
    • i kamp;
      midt i striden
      • soldatane måtte i elden
    • (stå for tur til å) vere med i hard prøve eller konkurranse
      • bandet skal snart i elden
  • ingen røyk utan eld
    det ligg alltid noko under, til dømes at det er ei viss sanning i eit laust rykte
  • kome under dobbel eld
    • bli skoten på eller overfallen frå to kantar
    • i overført tyding: bli angripen eller få kritikk frå to kantar
  • leike med elden
    å oppføre seg slik at det kan bli farleg eller få uheldige konsekvensar
    • dei visste at dei leikte med elden
  • opne eld
    begynne å skyte
  • puste til elden
    prøve å få strid eller usemje til å blusse opp
    • dei let medarbeidarane puste til elden i konflikten
  • som eld i tørt gras
    svært fort
    • rykta spreidde seg som eld i tørt gras
  • som eld og vatn
    heilt ulike
    • dei er som eld og vatn
Artikkelside

loge 2

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt logi; samanheng med lys (1

Tyding og bruk

Døme
  • lyset brenn med klar loge;
  • logane slo høgt til vêrs

Faste uttrykk

  • i lys loge
    i flammer;
    i full fyr
    • huset stod i lys loge
Artikkelside

krosstog, korstog

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. hærferd i mellomalderen for å vinne att Det heilage landet frå muslimane;
  2. om eldre forhold: kampanje av kyrkja mot vantru og kjettarar;
    krossferd
  3. ihuga arbeid mot noko ein meiner er til skade i samfunnet, eller for ei sak ein brenn for;
    krossferd
Artikkelside

krossferd, korsferd

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. hærferd i mellomalderen for å vinne att Det heilage landet frå muslimane
  2. mest før: kampanje av kyrkja mot vantru og kjettarar
  3. (aggressiv) aksjon mot noko ein meiner er til skade i samfunnet, eller for ei sak som ein brenn for
    Døme
    • ei krossferd mot alkoholen;
    • ei krossferd for sanning og rett
Artikkelside

lauseld

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

det at noko brenn ukontrollert;
Artikkelside

føniks

substantiv hankjønn

Uttale

føˊniks

Opphav

frå gresk ‘purpurraud’

Tyding og bruk

  1. i gresk mytologi: fugl som lever 500 år, brenn seg sjølv og står opp att
  2. i overført tyding: noko positivt som veks fram frå ein vanskeleg eller vonlaus situasjon;
    noko eller nokon som greier å snu noko øydelagd eller negativt
    Døme
    • ho er som ein føniks som reiser seg frå oska

Faste uttrykk

  • fugl føniks
    • i gresk mytologi: fugl som lever 500 år, brenn seg sjølv og står opp att
    • i overført tyding: noko positivt som veks fram frå ein vanskeleg eller vonlaus situasjon;
      noko eller nokon som greier å snu noko øydelagd eller negativt
      • verksemda vart ein fugl føniks etter krigen
Artikkelside

den raude hanen gjel

Tyding og bruk

det brenn;
det er brann;
Sjå: hane
Døme
  • brannvernet har plikt til å rykkje ut når den raude hanen gjel
Artikkelside

brenne eit blått lys for

Tyding og bruk

nærme seg slutten for;
Sjå: blå, lys
Døme
  • det brenn eit blått lys for skyssbåten
Artikkelside

fugl føniks

Tyding og bruk

Sjå: føniks
  1. i gresk mytologi: fugl som lever 500 år, brenn seg sjølv og står opp att
  2. i overført tyding: noko positivt som veks fram frå ein vanskeleg eller vonlaus situasjon;
    noko eller nokon som greier å snu noko øydelagd eller negativt
    Døme
    • verksemda vart ein fugl føniks etter krigen
Artikkelside

førstedame, fyrstedame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

  1. den viktigaste eller mest prominente kvinna innanfor sport, politikk, kultur eller liknande
    Døme
    • som verdsmeister kan ho utan tvil kalle seg boksesportens førstedame
  2. kvinneleg ektefelle til statsoverhovud i eit land, særleg USA
    Døme
    • bruke makta som førstedame aktivt for saker ho brenn for
Artikkelside
Side 4 av 7