Avansert søk

Eitt treff

Nynorskordboka 355 oppslagsord

bremse 1

substantiv hokjønn

brems 2

substantiv hankjønn

Opphav

frå lågtysk premese, av pramen ‘stogge, trykkje’

Tyding og bruk

  1. innretning til å minke eller stogge farten på eit hjul, ein maskin eller eit køyretøy med
    Døme
    • trø inn bremsa;
    • kvinande bremser;
    • toget sette på bremsene;
    • blokkeringsfrie bremser
  2. i overført tyding: noko som seinkar eller stoggar ei utvikling eller ein aktivitet
    Døme
    • skremsla vart ei effektiv bremse for debatten;
    • leiinga har vore ei bremse for samarbeidet
  3. reiskap med eit band til å stramme kring overleppa på ustyrlege hestar

oppstuss

substantiv inkjekjønn

Opphav

av lågtysk upstutzig ‘som støyter imot’; jamfør stuss (1

Tyding og bruk

stor merksemd;
bråk, oppstyr, uro
Døme
  • det vart mykje oppstuss kring denne saka;
  • dei lagde veldig oppstuss;
  • eg ville ikkje ha alt dette oppstusset

oppland

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør norrønt stadnamn Upplǫnd; opphavleg ‘landskap inne i landet’

Tyding og bruk

  1. distrikt kring ein by
  2. indre del av landet;
    land som ligg opp frå havet;
    jamfør innland (1)

rammeforteljing

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

skildring som lagar ei ramme kring den eigenlege forteljinga

ramme 1

substantiv hokjønn

Opphav

tysk Rahmen

Tyding og bruk

  1. kant eller list kring noko;
    karm, innfatning
    Døme
    • setje eit fotografi i glas og ramme
  2. omgjevnad, bakgrunn
    Døme
    • ei vakker ramme om festen
  3. avgrensing
    Døme
    • dei rammene lova set;
    • den økonomiske ramma

problematikk

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

gruppe av samanhengande problem som melder seg når eit innfløkt spørsmål skal løysast;
Døme
  • problematikken kring oppdrett og villaks;
  • problematikken i samband med distriktsutbygginga

aksel 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt ǫxl

Tyding og bruk

  1. kroppsdel mellom hals og overarm;
    Døme
    • leggje armen kring akslene til nokon;
    • skyte akslene i vêret
  2. rundvoren høgd i fjellside (nedover frå høgste toppen)

Faste uttrykk

  • dra på akslene
    likesælt eller forakteleg vise at noko er leitt eller ikkje som det skal, men lite og inkje å gjere ved
  • på aksel gevær!
    brukt i militært kommandorop om å kvile eit gevær mot skuldra

bind

substantiv inkjekjønn

Opphav

av binde

Tyding og bruk

  1. tøystykke til å binde rundt noko
    Døme
    • gå med bind for auga;
    • gå med armen i bind;
    • vaktene har grøne bind kring armen
  2. stykke av absorberande materiale til forbinding eller til å suge opp væske
  3. perm og rygg på bok
  4. omslag (2) på bok
  5. del av bokverk;
    Døme
    • eit bokverk på fleire bind
  6. eksemplar av bok
    Døme
    • ei boksamling på fleire tusen bind

lukekarm

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

oppståande karm kring luke (1, 2)

polaris, polis 2

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

ismasse kring polane;
drivis frå polarstrøka