Avansert søk

Nynorskordboka 1485 oppslagsord

ofte

adverb

Opphav

norrønt opt

Tyding og bruk

mange gonger;

til vanleg;

hyppig, stadig (2), tidt

Døme

dei møtest ofte;
han syklar oftare til jobb om sommaren

Faste uttrykk

som oftast
som regel
det går som oftast bra til slutt
tidt og ofte
heile tida;
stadig vekk (1);
støtt og stadig
han kjem tidt og ofte innom

retrogradering

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

i språkvitskap: ein type ordlaging der ord (ofte samansette verb) blir laga til eit anna ord eller uttrykk
Døme
- 'sesongopne' er ei retrogradering av 'sesongopning'
i kjemi: det at ei kolloid (1 løysning går tilbake til halvfast form

retningsvisar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

visar som angjev retning, særleg om visar som blir brukt for å varsle endring av køyreretninga til eit køyretøy;
jamfør blinklys (2)
Døme
- bilen skulle svinge av til ein sideveg, men brukte ikkje retningsvisar
i overført tyding: noko som viser kva for veg utviklinga går
Døme
- kulturen er ein retningsvisar i samfunnsutviklinga

retrograd

adjektiv

Opphav

av latin retrogradi ‘gå tilbake’

Tyding og bruk

som går tilbake

Døme

ei retrograd rørsle

orden

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk; frå latin ordo

Tyding og bruk

rekkjefølgje, plassering
Døme
- namna står i alfabetisk orden
regelbunden tilstand;
system
Døme
- ha god orden i sakene sine
lovlydnad
Døme
- syte for ro og orden
i biologi: systematisk gruppe av organismar;
underordna klasse (1, 2) og overordna familie (3)
Døme
- ein orden femner i regelen om fleire familiar
samskipnad som følgjer faste reglar
Døme
- ein geistleg orden
- - munkeorden
  - nonneorden
  - riddarorden
heidersteikn, dekorasjon
Døme
- St. Olavs orden

Faste uttrykk

for ordens skuld
for at alt skal gå riktig for seg
ho ville forklare situasjonen for ordens skuld
gå i orden
bli ordna
saka gjekk i orden
i orden
- i stand
  bilen er i orden
- greitt, ok
  det er i orden at du kjem på søndag
i tur og orden
i rekkjefølgje;
etter kvarandre
slutta orden
rørsler i ei oppstilt militæravdeling der alle har fast plass
drill og marsj er former for slutta orden
spreidd orden
med større avstand til andre soldatar
dei går frå leiren i spreidd orden

forlovar

substantiv hankjønn

Opphav

Tyding og bruk

person som går god for at alle vilkår er oppfylte slik at eit giftarmål kan kome i stand;
trulovar
Døme
- forlovaren til brudgommen;
- vere forlovar i bryllaupet
juridisk kausjonist i gjeldsspørsmål

bruremarsj, brudemarsj, brurmarsj

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

marsj som blir spela når brureparet går opp til og ned frå altaret;
bryllaupsmarsj
marsj for (harding)fele til å spele i brurefølgje

breste 2

bresta

verb

Opphav

norrønt bresta ‘få til å breste’

Tyding og bruk

slitne sund;
sprekke (2, 1), rivne (2
Døme
- isen brast under dei;
- slepelina mellom bilane brast
bli sprengd av noko som veks fram
Døme
- sevja stig og knoppar brest
slå feil;
svikte
Døme
- håpet brast
- brukt som adjektiv:
  med brestande evne til å gjennomføre tiltaka
brått og uoverlagd sleppe laus kjensle, reaksjon eller liknande
Døme
- breste i gråt;
- breste i å le
bli så stort kjenslemessig trykk at ein mistar kontroll
Døme
- det brast for henne
om auge: brått miste glansen når døden kjem
Døme
- auga hans brast
om røyst: brått slutte å bere;
bli uklår og skurrande
Døme
- røysta brast
om ytring: kome brått, kvast og uoverlagt
Døme
- «Du er galen!» brast det ut av han
knake (1), smelle (2, 2)
Døme
- det brest og knett i veggene
om mjølk: skilje seg i ostestoff og myse;
oste seg

Faste uttrykk

det får bere eller breste
det får gå som det går

brikje, brike

brikja, brika

verb

Tyding og bruk

lyse med skarpt skiftande skin eller sterke fargar
Døme
- elden brikjer og brenn
brukt som adjektiv:
- brikjande fargar
i overført tyding: syne seg i glans og prakt;
prange (1
Døme
- dei går og brikjer med siste mote

brevandrar, bredevandrar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person som går tur på bre (

Side 2 av 149

Resultat per side: