Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
16 treff

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

eple

substantiv intetkjønn

Opphav

norrønt epli; beslektet med apal

Betydning og bruk

  1. rund rød, grønn eller gul frukt av epletre
    Eksempel
    • epler og pærer;
    • høste epler;
    • lage eplemost av eplene
  2. noe med form som ligner et eple

Faste uttrykk

  • bite i det sure eplet
    finne seg i noe en ikke liker
  • eplet faller ikke langt fra stammen
    brukt om person som ligner opphavet sitt
  • stridens eple
    det striden dreier seg om
Artikkelside

Nynorskordboka 15 oppslagsord

mogen, moden

adjektiv

Opphav

truleg samanheng med norrønt móast ‘bli fordøydd’

Tyding og bruk

  1. som er fullt utvikla;
    ferdig til å etast;
    Døme
    • epla er snart mogne;
    • kornet er moge;
    • mogen kompost
  2. Døme
    • mogne kvinner;
    • ho møtte han i mogen alder;
    • han vart seint mogen
  3. ferdig, klar
    Døme
    • no er eg mogen for senga;
    • komfyren er mogen for utskifting;
    • vi skal gjere det når tida er mogen;
    • tanken er ikkje mogen enno
Artikkelside

mogningstid, modningstid

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

tid noko eller nokon treng på å bli mogen
Døme
  • epla har lang mogningstid;
  • dei trong ei viss mogningstid før dei var klare for endringa
Artikkelside

mjølen

adjektiv

Tyding og bruk

som inneheld mykje mjøl;
tørr og laus
Døme
  • mjølne poteter;
  • epla var mjølne
Artikkelside

knyte seg

Tyding og bruk

Sjå: knyte
  1. dra seg saman;
    klemme
    Døme
    • det knyter seg for bringa
  2. om blomsterbotn: svelle opp til kart
    Døme
    • epla knyter seg
Artikkelside

knyte 2

knyta

verb

Opphav

norrønt knýta

Tyding og bruk

  1. lage ein knute;
    binde saman;
    feste med knute
    Døme
    • knyte ein knute;
    • knyte slipset;
    • knyte endane saman;
    • knyte teppe
  2. i overført tyding: setje eller vere i samband med;
    assosiere
    Døme
    • ho er knytt til helsetenesta;
    • det knyter seg mange minne til dette
  3. i overført tyding: feste til nokon med kjensler
    Døme
    • ho var sterkt knytt til far sin

Faste uttrykk

  • knyte handa
    dra fingertuppane hardt mot handloven så handa blir forma som ein ball
  • knyte neven
    dra fingertuppane hardt mot handloven så handa blir forma som ein ball, ofte som uttrykk for sinne;
    jamfør knyttneve
  • knyte opp mot
    lage samband med
    • politidistriktet skal knytast opp mot eit hovudkvarter i Bergen
  • knyte opp
    løyse (ein knute)
    • knyte opp forklebanda
  • knyte seg
    • dra seg saman;
      klemme
      • det knyter seg for bringa
    • om blomsterbotn: svelle opp til kart
      • epla knyter seg
Artikkelside

hesperide

substantiv hokjønn

Opphav

av gresk hesperides, av hespera ‘kveld, vest(en)'

Tyding og bruk

særleg i fleirtal, i gresk mytologi: døtrene til Natta som bur lengst mot vest og vaktar dei gylne epla som gjev evig ungdom
Artikkelside

ettermogning, ettermodning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det at grøde mognar vidare etter haustinga
Døme
  • leggje epla til ettermogning
Artikkelside

enkelvis, enkeltvis

adjektiv

Tyding og bruk

  1. som hender, finst eller ligg føre éin om gongen
    Døme
    • enkelvise tiltak;
    • ei enkelvis vurdering
  2. brukt som adverb: éin om gongen;
    éin og éin;
    kvar for seg
    Døme
    • pakke epla enkelvis;
    • dei sat enkelvis;
    • elevane kan arbeide i grupper eller enkelvis
Artikkelside

henge 3

henga

verb

Opphav

norrønt hanga; same opphav som hengje (2

Tyding og bruk

  1. vere festa ovantil og halden oppe i ein viss avstand frå golv eller bakke (og på grunn av tyngdekrafta kunne sveve eller dingle);
    sitje fast høgt oppe
    Døme
    • henge ned frå taket;
    • henge i eine enden;
    • epla heng på treet;
    • bileta hang på veggen;
    • henge etter armane;
    • kniven hang og slong i beltet;
    • håret hang ned i auga;
    • svalereiret heng under mønsåsen;
    • istappane heng under takskjegget
  2. halde seg svevande på same staden
    Døme
    • dronen heng i lufta;
    • røyken hang over hustaka;
    • månen heng på himmelen
  3. sige eller bøye seg laust eller slapt ned
    Døme
    • henge med halen;
    • magen hang utover beltet;
    • blomstrane hang slapt
    • brukt som adjektiv
      • stå med hengande armar
  4. om person: vere bøygd (over noko);
    vere samansigen
    Døme
    • henge over gjerdet;
    • henge med halve kroppen ut av vindauget;
    • henge over ølglaset;
    • han sat og hang på ein stol
  5. vere på ein plass utan å ha eit bestemt mål eller ærend;
    Døme
    • han heng her støtt og stadig
  6. halde seg fast og la seg slepe med;
    klamre seg til
    Døme
    • henge bakpå ei vogn;
    • henge etter ein bil;
    • vil du vere med, så heng på!
    • ho hang rundt halsen på mora
  7. vere fast eller festa
    Døme
    • garnet heng i ein stein på botnen;
    • henge fast med eine foten;
    • henge fast i gjerdet;
    • lukta hang i kleda;
    • det heng att litt av barnelærdomen

Faste uttrykk

  • henge etter
    ikkje halde følgje med;
    sakke akterut, liggje etter
    • eleven heng etter i matematikk;
    • dei fattige landa heng etter
  • henge høgt
    vere vanskeleg å oppnå
    • denne filmprisen heng høgt
  • henge i ein tynn tråd
    om tiltak, prosjekt eller liknande: berre så vidt kunne bergast
  • henge i hop
  • henge i hælane på
    stadig følgje
    • henge i hælane på far sin
  • henge i
    • arbeide energisk utan stans
      • no må vi henge i!
    • vare ved, halde seg, sitje i
      • sjukdomen hang i lenge
  • henge med hovudet
    vere motlaus eller nedtrykt
  • henge med
    klare å følgje med
    • henge så vidt med i undervisninga
  • henge over nokon
    vere til stades på ein trykkjande eller skremmande måte
    • uvêret hang over oss;
    • eksamen hang trugande over dei
  • henge saman
  • på hengande håret
    berre så vidt;
    med naud og neppe
Artikkelside

haustemogen, haustemoden

adjektiv

Tyding og bruk

som er mogen (1) og klar til å haustast
Døme
  • epla er haustemogne
Artikkelside
Side 1 av 2