på
preposisjon
Opphav
av norrønt upp á ‘opp på’Tyding og bruk
- brukt om plassering mot eit underlag eller inntil noko
Døme
- maten står på bordet;
- sitje på benken;
- liggje på stranda;
- lese på senga;
- biletet heng på veggen;
- stå på ei liste
- brukt om plassering i noko
Døme
- det er vatn på flaska;
- ha pengar på lomma
- brukt ved nemning for lokalitet, område eller liknande
Døme
- bu på ein gard;
- vere ute på sjøen
- brukt ved namn på øyar og dei fleste byane i innlandet
Døme
- vere heimehøyrande på Stord;
- bu på Lillehammer
- brukt ved nemning av lokale, institusjon eller liknande
Døme
- gå på konsert;
- vere på skulen;
- dei er ute på byen
- brukt ved ord for kroppsdel
Døme
- kome seg på beina;
- stå på hendene;
- ha hår på brystet;
- træ ein ring på fingeren
- brukt ved ord for transportmiddel
Døme
- setje seg på sykkelen;
- gå på ski;
- om bord på båten
- brukt for å vise tilknyting mellom del og heilskap
Døme
- taket på huset;
- ulla på sauen;
- enden på visa
- brukt ved nemningar for eigenskapar i forhold til noko anna
Døme
- breidda på vegen;
- fargen på veggen;
- storleiken på beløpet
- brukt i uttrykk som nemner relasjon, situasjon eller liknande
Døme
- gleda er på mi side;
- ta noko på seg;
- helse på nokon;
- vente på noko;
- få tid på seg;
- kjenne noko på seg;
- sove på saka;
- vere ekspert på fleire område;
- resultatet er på nivå med det i fjor
- brukt i tidsuttrykk
Døme
- midt på dagen;
- på sine gamle dagar;
- gjere noko på ein time;
- hytta har ikkje vore i bruk på år og dag;
- eg har ikkje vore der på mange år
- brukt for å indikere ei rekkje;
Døme
- tusen på tusen;
- gong på gong
- brukt ved ord som nemner årsak, middel eller måte
Døme
- på eigen kostnad;
- vere på jakt;
- klare seg på eit vis;
- ta fisk på garn;
- skyte på langt hald;
- truge nokon på livet;
- køyre på høggir;
- krevje husleige på forskot;
- lese bøker på engelsk;
- spele eit stykke på oppmoding frå publikum
- med omsyn til
Døme
- stor på vokster;
- på godt og vondt
- med hjelp av
Døme
- motoren går på bensin;
- konkurrere på kvalitet
- brukt ved talstorleikar
Døme
- ein fisk på to kilo;
- ein sum på 1 000 kr;
- ein periode på minimum ti år
- brukt ved fordeling
Døme
- det blir 200 kr på kvar
- brukt ved rørsle eller flytting av noko
Døme
- lyfte på hatten;
- gløtte på døra
- om det å sanse eller vende seg til: i retning av noko eller nokon;mot
Døme
- rope på nokon;
- sjå på tv;
- han tittar på henne
- brukt som verbalpartikkel
Døme
- drive på med noko;
- det fryser på;
- det stod ikkje lenge på;
- det tok hardt på;
- vinden står på;
- kan eg sitje på med deg?
- slå på radioen
- brukt saman med verb i uttrykk med ‘seg’
Døme
- kle på seg;
- la vente på seg;
- han har lagt på seg
- brukt som adverb: i aktiv tilstand
Døme
- tv-en er på;
- lyset står på
Faste uttrykk
- ha noko på nokonskulde nokon for noko ugunstig eller ulovleg
- politiet har noko på han
- likne påsjå ut som
- han liknar på mor si
- på fotei orden, i tilfredsstillande tilstand
- få noko på fote;
- hjelpe nokon på fote;
- kome seg på fote att
- på førehandi førevegen;
føreåt, tidlegare- skrive kontrakt på førehand;
- eg fekk ingen informasjon på førehand
- på grunn avsom følgje av;
forkorta pga.- brua er stengd på grunn av uvêret
- på kryss og tversi alle retningar
- dei søkte gjennom området på kryss og tvers
- på langsi lengderetninga
- skjere loffen på langs;
- på langs og på tvers
- på skeivepå skakke, på skrå
- kassene står på skeive
- på tverkeulagleg, bakvendt
- dette kjem på tverke for meg;
- alt går på tverke i dag
- stå på
- gå føre seg;
hende- kva er det som står på her?
- krangelen stod ikkje lenge på
- henge i;
jobbe hardt- elevane har verkeleg stått på i dag
- vere på hanvere i aktivitet
- han er tidleg på han
- vere påmed trykksterkt ‘på’: vere vaken og engasjert
- for å lukkast må ein alltid vere på