Avansert søk

Vanleg søk

Bokmålsordboka 0 oppslagsord

Nynorskordboka 58 oppslagsord

vanlegvis

adverb

Tyding og bruk

som oftast;

til vanleg

Døme

arbeidet sluttar vanlegvis kl. 1600;
vanlegvis godt budd

Artikkelside

sjølvdaud, sjølvdød

adjektiv

Opphav

norrønt sjalfdauðr

Tyding og bruk

som er daud av alderdom eller sjukdom (særleg om dyr som vanlegvis bli slakta)

Døme

ei sjølvdaud høne

Artikkelside

subjekt

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå latin, av subjicere ‘leggje inn under’

Tyding og bruk

i filosofi: sansande, tenkjande, viljande eg;
motsett objekt (1)
i grammatikk: setningsledd som verbalet (1 seier noko om, som saman med verbalet utgjer ei setning, og som nemner det som er eller gjer noko i aktive setningar og det som handlinga blir retta mot i passive setningar
Døme
- 'jenta' er subjekt i setninga ‘jenta lo’

Faste uttrykk

formelt subjekt
ord, vanlegvis ‘det’, som står på subjektsplassen i ei setning der det eigenlege subjektet kjem seinare eller der verbet ikkje krev subjekt
i setninga ‘det er kaldt’ er ‘det’ formelt subjekt
logisk subjekt
setningsledd som står for den eller det handlande, men som ikkje treng vere identisk med det grammatiske subjektet

Artikkelside

regel

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå latin regula ‘linjal, rettesnor’; jamfør regle (

Tyding og bruk

norm (1) som ein rettar seg etter;
rettesnor, forskrift
Døme
- klassa har reglar for god åtferd;
- ho følgjer alltid reglane;
- det er ein uskriven regel at bursdagsbarnet har med kake på jobben
- - kommaregel
  - leveregel
  - speleregel
tilhøve som stadig tek seg opp att
Døme
- han har gjort det til ein fast regel å ta trappa i staden for heisen

Faste uttrykk

etter alle kunstens reglar
etter god skikk for det som skal gjerast;
svært grundig
gyllen regel
klok og god regel
det er ein gyllen regel aldri å gå frå eit brennande lys
i regelen
som oftast;
vanlegvis
ingen regel utan unntak
det finst alltid enkelte tilfelle der regelen ikkje gjeld
som regel
som oftast;
til vanleg

Artikkelside

nøtt

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hnot; samanheng med latin nux ‘nøtt’

Tyding og bruk

rundvoren frukt med hardt skal kring ein etande kjerne
Døme
- knekkje nøtter;
- ei kake med rosiner og nøtter
- - hasselnøtt
  - kokosnøtt
  - valnøtt
i botanikk: tørr, hard frukt som ikkje opnar seg før spiring, og som vanlegvis har berre eitt frø
i overført tyding: vanskeleg oppgåve;
utfordring
Døme
- ei vanskeleg nøtt;
- saka er ei juridisk nøtt

Faste uttrykk

ei hard nøtt å knekkje
ei vanskeleg oppgåve
tett i nøtta
dum
trong i nøtta
dum

Artikkelside

nerve

substantiv hankjønn

Opphav

av latin nervus, opphavleg ‘sene’

Tyding og bruk

streng eller bunt av strenger som går ut frå hjernen og ryggmergen og fører sanseinntrykk og rørsleimpulsar til og frå kroppen elles
Døme
- skade ein nerve
- - balansenerve
  - isjiasnerve
  - synsnerve
i botanikk: streng i eit blad som mellom anna leier vatn og næringsstoff
kjerne i noko;
hovudsak
Døme
- nerven i framlegget er kravet om jamstilling
drivkraft (2), styrke (1, 1);
lidenskap (1);
spenning (1, 3)
Døme
- det er nerve i romanen;
- det var nerve i spelet hans

Faste uttrykk

gå på nervane
irritere nokon sterkt
den høge musikken går meg på nervane
ha frynsete/tynnslitne nervar
vere nervøs, særleg etter ei påkjenning
opplevinga gav meg frynsete nervar;
dei fekk tynnslitne nervar av den vanskelege jobben
ha nervar
vere nervøs
ho hadde nervar før talen
ha nervar av stål
vere kald og roleg når ein blir utsett for påkjenningar
ha sterke nervar
ikkje lide av nervøsitet
ikkje ha/eige nervar
vere kald og roleg
eg har vanlegvis ikkje nervar når eg står på scena;
ho åtte ikkje nervar
nervane står/er på høgkant
det å vere nervøs
nervane hennar står på høgkant;
det er forståeleg at nervane er på høgkant i leiinga
treffe ein nerve
treffe noko viktig
boka trefte ein nerve hjå lesarane

Artikkelside

mest

adjektiv

Opphav

norrønt mestr

Tyding og bruk

størst i mengd, vidd og så vidare
Døme
- Ole har mest pengar av dei;
- det er Oslo som har mest folk
- brukt som substantiv: størstepart
  det meste av tida
brukt som adverb: i størst mon, i høgast grad, framfor alt
Døme
- likne mest på far sin
oftast, som regel, vesentleg
Døme
- halde seg mest heime
brukt til å lage superlativ (1 av somme adjektiv
Døme
- mest kjend;
- mest krevjande;
- mest sannsynleg
brukt som adverb, trykklett: nær på, ikkje langt frå, nesten, mesta
Døme
- mest alle;
- mest vaksen;
- mest alltid;
- det regna mest kvar dag;
- det kan eg mest ikkje tru;
- det var mest så han fraus

Faste uttrykk

for det meste
i dei fleste tilfelle;
vanlegvis
bruene er for det meste av betong
i meste laget
vel mykje

Artikkelside

maskin

substantiv hokjønn eller hankjønn

Uttale

masjiˊn

Opphav

gjennom latin machina; frå gresk makhana, mekhane ‘verktøy’

Tyding og bruk

apparat som gjer om tilført energi til mekanisk arbeid eller til andre former for energi
Døme
- brevet var skrive på maskin;
- eg syr helst på maskin og ikkje for hand
- - datamaskin
  - kaffimaskin
  - vaskemaskin
motor, særleg i framkomstmiddel
Døme
- det er ein feil på maskinen
maskinrom i fartøy
Døme
- gå ned i maskinen
framkomstmiddel, særleg fly eller helikopter
Døme
- flyselskapet må setje inn ein ny maskin på strekninga
effektivt apparat (3);
maskineri (2)
- - krigsmaskin
  - valmaskin
noko stort og effektivt, men upersonleg
- - trafikkmaskin

Faste uttrykk

for eigen maskin
ved eiga hjelp;
ved å bruke eigne krefter
skipet kom seg i hamn for eigen maskin etter grunnstøytinga;
han kom seg ut av senga for eigen maskin
for full maskin
med heile kapasiteten eller alle kreftene sine
produksjonen går for full maskin
for halv maskin
med berre halvparten av kapasiteten eller kreftene sine
han arbeider berre for halv maskin
som ein maskin
effektivt, mekanisk og svært uthaldande
ho jobbar vanlegvis som ein maskin

Artikkelside

kontinental

adjektiv

Tyding og bruk

som høyrer til eller kjem frå eit fastland, særleg det europeiske

Faste uttrykk

kontinental frukost
lett morgonmåltid, vanlegvis med rista brød, søtt bakverk, syltetøy, kaffi eller te og jus
kontinentalt klima
tørt klima;
innlandsklima
den spanske høgsletta har kontinentalt klima

Artikkelside

indifferent

adjektiv

Opphav

frå latin , av in- og differre ‘vere ulik’

Tyding og bruk

likesæl, uinteressert

Døme

politisk indifferente menneske

Faste uttrykk

indifferent sambinding
i kjemi: kjemisk sambinding som vanlegvis ikkje deltek i kjemiske reaksjonar

Artikkelside

Side 1 av 6

Resultat per side: