Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
16804 treff

Bokmålsordboka 3 oppslagsord

en 2, én

determinativ kvantor

Opphav

norrønt einn, ein, eitt

Betydning og bruk

grunntallet 1;
det første tallet i tallrekken
Eksempel
  • en og en er to;
  • ikke én torde gripe inn;
  • det fins mer enn én måte å gjøre det på;
  • én etter én;
  • ikke en av tusen;
  • kan jeg få én kake til?
  • ett av to;
  • ett er sikkert

Faste uttrykk

  • alt i ett
    • stadig
      • han så bak seg alt i ett
    • samling av flere opplysninger, funksjoner eller lignende
      • i denne læreboka finner du alt i ett om dette emnet
  • bli nummer én
    bli best;
    vinne
  • en eller annen
    noe eller noen;
    en viss
    • på en eller annen måte;
    • gi boka til en eller annen;
    • på et eller annet sted
  • en og annen
    noen (få)
  • et og annet
    mangt, ymse
    • de skjønte et og annet;
    • vi har et og annet å snakke om
  • ett å gjøre
    én utvei eller løsning som må velges
    • de har ett å gjøre;
    • her er det bare ett å gjøre
  • gå i ett
    • flyte sammen
      • gå i ett med omgivelsene
    • holde på uten stans
      • kjeften hans går i ett
  • hver og en
    både den ene og den andre;
    alle
  • i ett kjør
    uten stans
    • det har gått i ett kjør i hele dag
  • i ett og alt
    fullstendig, på alle måter
    • vi to er enige i ett og alt
  • i ett vekk
    stadig
  • med ett
    plutselig
  • med én gang
    straks
  • på en, to, tre
    svært fort;
    på et øyeblikk
    • være ferdig på en, to, tre;
    • det er ikke gjort på en, to, tre
  • under ett
    samlet
    • det var en jevn kamp sett under ett
Artikkelside

enhver

determinativ kvantor

Opphav

etter tysk ein jeder

Betydning og bruk

alle;
hvem som helst;
hvilken som helst
Eksempel
  • bak ethvert menneske befinner det seg en historie;
  • enhver som har satt seg inn i saken vet at …;
  • enhver er seg selv nærmest;
  • ethvert land er forpliktet til å forsvare sine grenser;
  • dette fjerner enhver tvil;
  • nekte enhver befatning med saken;
  • ethvert forsøk på oppstand blir slått ned

Faste uttrykk

  • alle og enhver
    absolutt alle
  • for enhver pris
    uavhengig av omkostninger
  • for enhver smak
    med så variert sammensetning at absolutt alle kan finne noe de liker
  • til enhver tid
    bestandig
Artikkelside

salve 1

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

trolig fra latin salve ‘vær hilset’; beslektet med salutt

Betydning og bruk

  1. avfyring av flere skudd på en gang
    Eksempel
    • troppen skjøt en salve
    • avfyring av flere borehull fylt med sprengstoff
      • de skjøt en ny salve i tunnelen
  2. samtidige klapp, utrop, latterutbrudd og lignende
    Eksempel
    • en lattersalve
    • skjellsord, sterke bebreidelser
      • en grusom salve – etter tysk, fra Holbergs ‘Jacob von Tyboe’: ein grausom Salbe
Artikkelside

Nynorskordboka 16801 oppslagsord

kvantesprang

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. i fysikk: brå overgang frå éin energitilstand til ein annan i eit atom når det sender ut eller tek opp eit kvant (1
  2. i overført tyding: stort og avgjerande steg i ei utvikling
    Døme
    • eit nytt teknologisk kvantesprang
Artikkelside

offentleg

adjektiv

Opphav

frå eldre tysk , av offen ‘open’

Tyding og bruk

  1. som alle har tilgjenge til;
    som går føre seg for opne dører
    Døme
    • eit offentleg føredrag;
    • lova om offentleg dokumentinnsyn;
    • det er for få offentlege toalett i byen;
    • vi treng fleire friområde til offentleg bruk
  2. som gjeld alle;
    Døme
    • eit offentleg spørsmål
  3. som er alminneleg kjend;
    som er kunngjord
    Døme
    • trulovinga er ikkje offentleg enno
  4. som gjeld stat og kommune;
    som har med heile samfunnet å gjere
    Døme
    • ein offentleg bygning;
    • det er offentleg eigedom;
    • dei offentlege utgiftene er for høge
    • brukt som substantiv:
      • vere tilsett i det offentlege

Faste uttrykk

  • offentleg hemmelegheit
    noko som skal vere hemmeleg, men som likevel er allment kjent
    • skandalen er ei offentleg hemmelegheit
Artikkelside

glisen, glissen

adjektiv

Opphav

samanheng med glise (2

Tyding og bruk

med opne mellomrom;
utett, spreidd
Døme
  • ein glisen vegg;
  • glisen skog;
  • det er glise i benkeradene
Artikkelside

knupp

substantiv hankjønn

Opphav

same opphav som knopp

Tyding og bruk

hjelpsam og grei person
Døme
  • du er ein knupp!
Artikkelside

element

substantiv inkjekjønn

Opphav

av latin elementum ‘grunnemne, grunnsetning’

Tyding og bruk

  2. i antikk naturvitskap: urstoff
  3. del av eit heile;
    Døme
    • setje opp hus av prefabrikkerte element;
    • dei ulike elementa i forteljinga;
    • eit forstyrrande element i saka
  4. særleg i fleirtal: personar som høyrer til i eit samfunnslag, ein organisasjon eller likande
    Døme
    • destruktive element;
    • ytterleggåande element
  5. særleg i fleirtal: naturkrefter
    Døme
    • stri mot elementa
  6. i fysikk: apparat som gjev elektrisk straum ved kjemiske prosessar;
    del av elektrisk batteri (4)
  7. i matematikk: del av ei mengd (2)

Faste uttrykk

  • dei fire elementa
    jord, vatn, luft og eld
  • det våte element
    vatn, væske;
    sjø, hav
  • i sitt rette element
    i sitt naturlege miljø;
    der ein liker seg
Artikkelside

stivkrampe

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

krampe i munnen, nakken og ryggen framkalla av ein stavbakterie som særleg finst i hestegjødsel og dyrka jord
Artikkelside

hjartekrampe

substantiv hankjønn eller hokjønn

Tyding og bruk

snørande smerte i brystet, gjerne med utstråling til ein eller begge armar, hals og underkjeve;
Artikkelside

korrekt

adjektiv

Opphav

frå latin; jamfør korrigere

Tyding og bruk

  1. som ikkje vik av frå sanninga;
    som stemmer med røynda;
    Døme
    • gje korrekte opplysningar;
    • eit korrekt sitat
  2. etter reglane;
    Døme
    • korrekt framferd;
    • ein korrekt herre

Faste uttrykk

  • politisk korrekt
    som samsvarer med rådande oppfatningar
Artikkelside

ikkjevald

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

det å bruke fredelege kampmiddel i ein konflikt;
Artikkelside

krinsløpsressurs, krinslaupsressurs

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fornybar ressurs;
til skilnad frå lagerressurs
Døme
  • vatnet er ein krinsløpsressurs som heile tida fornyar seg
Artikkelside
Side 1 av 1681