Avansert søk

Ett treff

Nynorskordboka 3420 oppslagsord

den 1

determinativ demonstrativ

Opphav

norrønt þann, þenn, akkusativ av ‘den’

Tyding og bruk

særleg om noko fjernare (jf denne);
3. person eintal femininum og m; jamfør det (2 og og dei (2
Døme
  • den her mannen el. den mannen herdenne mannen;
  • dei fann ei sag, og den skal eg seie kom til nytte;
  • den saka er klar;
  • den gongen, tida (da ...);
  • den slags;
  • den var god (den)!
  • ser du den dama der (borte)?
  • den tid den sorg;
  • for den del;
  • i den gradel. mon (som)
  • føre relativsetning:
    • den som kjem først (...)
  • ei(n) slik ei(n)
    • han er ikkje den som gjev seg
  • forsterkande:
    • dei har kjøpt seg den bilendvs ein flott bil
  • allment:
    • eg bryr meg ikkje om kva den og den seier

den 2

determinativ demonstrativ

Opphav

av den

Tyding og bruk

i hokjønn og hankjønn eintal:
Døme
  • Nils Berg den yngre (fork. d.y.), den eldre (fork. d.e.)junior, senior;
  • Olav den heilage;
  • den 17. mai;
  • den nyfødde;
  • den største (av dei);
  • den gamle vogna, bilen

Faste uttrykk

  • den dag i dag
    i samb
    som adverb, framleis
    • vonde minne plagar han den dag i dag

paramedisinar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

person med høgskuleutdanning i akuttmedisin;
Døme
  • paramedisinarar er den forlengde armen til sjukehuset

pott og panne

Tyding og bruk

den som ordnar alt;
Sjå: panne, pott
Døme
  • ho er pott og panne i bedrifta

parasympatisk

adjektiv

Opphav

jamfør para-

Faste uttrykk

  • det parasympatiske nervesystemet
    den delen av det autonome nervesystemet som styrer mellom anna aktiviteteten i mage og tarmar

papirkvern

substantiv hokjønn

Opphav

jamfør kvern

Tyding og bruk

person eller institusjon som sender ut mange (innhaldslause) skriv;
Døme
  • ingen veit kor saka står i den offentlege papirkverna

papegøye

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom lågtysk, fransk og spansk; frå arabisk

Tyding og bruk

  1. tropisk fugl i fuglefamilien Psittacidae med krøkt nebb, fargerike fjører og med evne til å etterlikne mennesketale
    Døme
    • papegøyen var over 80 år gamal;
    • den raude, blå og gule papegøyen som sat i treet, måtte ha rømt
  2. person som tankelaust gjentek andre
    Døme
    • elevane er papegøyar og gjentar berre læraren

Faste uttrykk

  • skyte papegøyen
    vere særs heldig

panne 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt panna, gjennom lågtysk, frå mellomalderlatin; av latin patina ‘skål, fat’

Tyding og bruk

  1. koke- eller steikjekar
    Døme
    • frese grønsakene i panna
  2. stort kar til å varme opp store mengder væske i, nytta til dømes i brygging, vasking og liknande
  3. takstein;

Faste uttrykk

  • pott og panne
    den som ordnar alt
    • ho er pott og panne i bedrifta

panere

panera

verb

Opphav

frå fransk; av latin panis ‘brød’

Tyding og bruk

dyppe noko som skal steikjast i piska, egg og så vende det i knust kavring, smuldra brød, mjøl eller liknande
Døme
  • han panerte fisken før han steikte han
  • brukt som adjektiv
    • han serverte den panerte torsken til gjestene sine

ein halv gong

Tyding og bruk

femti prosent (meir);
ofte brukt i samanlikningar om mengde, storleik eller liknande;
Sjå: halv
Døme
  • utgiftene vart ein halv gong større;
  • dreie mutteren ein halv gong til;
  • den norske kystlinja går to og ein halv gong rundt jorda