Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
190 treff

Bokmålsordboka 87 oppslagsord

parti

substantiv intetkjønn

Opphav

av fransk partir ‘dele’, fra latin; beslektet med part

Betydning og bruk

  1. del av en helhet;
    begrenset område
    Eksempel
    • på toppen av haugen er det et flatt parti;
    • særlig i partiet rundt øynene minner hun om faren
  2. del av litterært verk eller musikkstykke
    Eksempel
    • Leonores parti ble nydelig sunget
  3. varemengde
    Eksempel
    • et parti varer
  4. gruppe av personer med felles interesser og gjøremål
    Eksempel
    • våre politiske partier
  5. omgang i spill
    Eksempel
    • spille et parti sjakk;
    • vinne partiet
  6. Eksempel
    • hun er et godt parti;
    • gjøre et godt parti

Faste uttrykk

  • rått parti
    konkurranse der den ene parten er uten sjanse til å vinne
  • ta parti
    velge standpunkt;
    være enig med en av partene
    • jeg vil ikke ta parti;
    • de tar parti for den svake part;
    • hun tok parti med ledelsen
  • være på parti med
    ha felles interesser med;
    støtte
    • jeg er på parti med deg
Artikkelside

motspiller, motspeller

substantiv hankjønn

Betydning og bruk

spiller i forhold til den han eller hun spiller mot
Eksempel
  • motspillerne fikk overtaket i andre omgang;
  • i sin første rolle fikk hun en kjent skuespiller som motspiller
Artikkelside

omgangskrets

substantiv hankjønn

Opphav

av omgang (2

Betydning og bruk

folk en er sammen med
Artikkelside

om-

i sammensetning

Betydning og bruk

  1. omkring, rundt;
    i ord som omgang (1 og omringe
  2. på nytt, på en ny måte;
    i ord som omarbeide og omvalg
  3. over ende;
    i ord som omstyrte
  4. med hensyn til;
    i ord som omtale (2
Artikkelside

i første omgang

Betydning og bruk

til å begynne med;
Se: omgang
Artikkelside

i siste omgang

Betydning og bruk

til sist;
Se: omgang
Artikkelside

omgangsform

substantiv hankjønn eller hunkjønn

Opphav

av omgang (2

Betydning og bruk

måte å være sammen med andre mennesker på
Artikkelside

omgjenge

substantiv intetkjønn

Opphav

av svensk umgänge; jamfør norrønt umgengi ‘det å gå omkring’

Betydning og bruk

Artikkelside

walkover

substantiv hankjønn

Uttale

våkouve el. våkåver

Opphav

engelsk av walk ‘gå’ og over ‘over’, opphavlig i hesteveddeløp om tur over banen i selvvalgt tempo uten konkurrenter

Betydning og bruk

  1. i idrett: det at en deltaker eller et lag vinner fordi motstanderen ikke stiller opp
  2. i idrett: det at en deltaker eller et lag står over en omgang i seriekonkurranser med ulikt antall deltakere
  3. det å bli valgt uten motkandidat
Artikkelside

i første instans

Betydning og bruk

i første omgang;
Artikkelside

Nynorskordboka 103 oppslagsord

pederast

substantiv hankjønn

Opphav

frå gresk , av pais ‘gut’ og erastes ‘elskar’

Tyding og bruk

utdatert nemning for vaksen mann som har seksuell omgang med gutar
Artikkelside

pederasti

substantiv hankjønn

Opphav

jamfør pederast

Tyding og bruk

utdatert nemning for seksuell omgang mellom vaksen mann og gut
Artikkelside

gong 1

substantiv hankjønn

Opphav

av gå (1; same opphav som gang

Tyding og bruk

  1. einskilt tilfelle da noko hender
    Døme
    • det var ein gong ein konge;
    • ein gong i neste månad;
    • det hende mange gonger at …;
    • ein sjeldan gong;
    • enda ein gong;
    • ein gong til;
    • mang ein gong;
    • nokre gonger;
    • kvar einaste gong;
    • dei treftest einkvan gongen;
    • denne gongen var det ho som vann;
    • førre gongen tapte ho;
    • neste gong går det betre;
    • det er siste gongen eg gjer det;
    • eg var der for første gong
  2. brukt om kvar einskild oppattaking av viss mengd eller storleik, ofte som uttrykk for multiplikasjon
    Døme
    • Noreg er åtte gonger større enn Danmark;
    • vi fiska tre gonger så mykje som dei;
    • tre gonger tre er ni
  3. Døme
    • ein gong med øl

Faste uttrykk

  • ein gong imellom
    av og til, stundom
    • dei reiste bort ein gong imellom
  • ender og gong
    somme tider;
    stundom
  • for éin gongs skyld
    berre denne eine gongen
  • gong og annan
    somme tider;
    stundom
  • gong på gong
    stadig vekk
  • med éin gong
    straks
  • om gongen
    så mykje eller så mange (av det som er nemnt) for kvar einskild gong
    • kome to og to om gongen;
    • vere vald for fire år om gongen
  • på éin gong
    samstundes
  • éin gong for alle
    slik at ein ikkje treng ta det opp att meir
    • seie det éin gong for alle;
    • betale éin gong for alle
Artikkelside

overtak

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

  1. i bryting og liknande: tak (2, 1) med armen over armen eller aksla til motstandaren
  2. det å vinne over eller vere sterkare enn noko eller nokon;
    Døme
    • få overtaket i ein diskusjon;
    • laga hadde overtaket i kvar sin omgang;
    • ikkje la kjenslene få overtaket
Artikkelside

parti

substantiv inkjekjønn

Opphav

av fransk partir ‘dele’, frå latin; samanheng med part

Tyding og bruk

  1. del av ein heilskap;
    avgrensa område
    Døme
    • eit smalt parti på ein bakketopp;
    • eit vakkert parti langs den gamle postvegen
  2. del av litterært verk eller musikkstykke
    Døme
    • musikkstykket har lyriske parti
  3. varemengd
    Døme
    • eit parti billige skjorter
  4. gruppe av personar med sams interesser eller gjeremål
    Døme
    • politisk parti
  5. omgang i spel
    Døme
    • eit parti sjakk
  6. Døme
    • gjere eit godt parti;
    • ho er eit godt parti

Faste uttrykk

  • rått parti
    konkurranse der den eine parten er utan sjanse til å vinne
  • ta parti
    velje standpunkt;
    vere samd med ein av partane
    • han vart tvungen til å ta parti;
    • ho tek parti for dei undertrykte i samfunnet;
    • dei tek parti med oss
  • vere på parti med
    ha felles interesser med;
    stø
    • ho er på parti med dei unge
Artikkelside

gang

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt gangr; samanheng med gå (1

Tyding og bruk

  1. det å gå på føtene;
    Døme
    • gang kring juletreet;
    • gå den tunge gangen til kemneren;
    • kjenne nokon på gangen
  2. rekkje av steg i ei utvikling eller ein prosess
    Døme
    • livsens gang;
    • gangen i arbeidet;
    • gangen i filmen;
    • arbeidet går sin vande gang
  3. Døme
    • få gang i ølet;
    • setje gang på deigen
  4. gjæringsmiddel, gjær
  5. ytterrom mellom inngangsdør og andre rom i eit hus;
    smalt, langt rom til å gå gjennom (og med dører inn til andre rom);
    entré, korridor
    Døme
    • vente ute på gangen;
    • set skoa frå deg i gangen
  6. smal passasje eller veg
  7. tunnel, kanal, løp
    Døme
    • grave gangar i jorda
  9. Døme
    • ein gang mat;
    • ein gang sengeklede

Faste uttrykk

  • gå nokon/noko ein høg gang
    kunne måle seg med eller overgå noko eller nokon
    • dei gjekk sine forgjengarar ein høg gang;
    • skipet gjekk verdas flottaste cruiseskip ein høg gang
  • i gang
    i rørsle, i fart;
    i verksemd, i drift;
    i gjenge
    • toget er i gang;
    • setje klokka i gang;
    • kome i gang med arbeidet;
    • krigen er i full gang;
    • få i gang nye kurs
  • på gang
    i emning
    • noko var på gang
Artikkelside

i siste omgang

Tyding og bruk

til sist;
Sjå: omgang
Artikkelside

om-

i samansetning

Tyding og bruk

  1. omkring, rundt;
    i ord som omgang (1 og omringe
  2. på nytt, på ein ny måte;
    i ord som omskrive og omval
  3. over ende;
    i ord som omvelting
  4. med omsyn til;
    i ord som omtale (1
Artikkelside

omgangsform

substantiv hokjønn

Opphav

av omgang (2

Tyding og bruk

måte å vere saman med andre menneske på
Artikkelside

omgjenge

substantiv inkjekjønn

Opphav

av svensk umgänge; jamfør norrønt umgengi ‘det å gå omkring’

Tyding og bruk

Døme
  • ha omgjenge med all slags folk
Artikkelside
Side 2 av 11