Avansert søk

Nynorskordboka 5 oppslagsord

skorstein

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt skorsteinn; frå lågtysk schorsten truleg av schore ‘skorde, støtte’

Tyding og bruk

open, mura eldstad;
grue (1, peis (1
Døme
- kveikje opp på skorsteinen
kanal, røyr som leier røyk opp (eller ut) i det fri
Døme
- eit dampskip med to skorsteinar

pipe 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt pípa; frå latin

Tyding og bruk

røyrforma musikkinstrument eller del av musikkinstrument
- - orgelpipe
røyrforma gjenstand med holrom
- - beinpipe
  - børsepipe
mura kanal som fører røyk frå eldstad opp og ut over hustaket;
del av skorstein som ragar over taket
Døme
- feie pipa
- - fabrikkpipe
  - skorsteinspipe
reiskap til å røykje tobakk med
Døme
- kveikje pipa
- - fredspipe
  - tobakkspipe
  - vasspipe

Faste uttrykk

danse etter nokon si pipe
gjere som nokon vil;
følgje ordrane til nokon
eg nektar å danse etter deira pipe;
dei kjem ikkje til å danse etter nokon si pipe
pipa får ein annan lyd
seie noko anna enn før;
bli medgjerleg
stikke pipa i sekken
bli mållaus;
gje seg

hette

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt hetta; av hatt

Tyding og bruk

hovudplagg som dekkjer hovudet og halsen, ofte festa til anorakk eller liknande
Døme
- ta opp hetta på anorakken
toppdel (til dømes på fugl, skorstein) som liknar ei hette (1)
Døme
- ei hette av nysnø på toppen
- - avtrekkshette
  - tåhette

Faste uttrykk

få hetta
bli heilt fortumla;
gløyme alt

årestein

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

fremste kanten av eldstaden;
gruestein;
århelle
skorstein

røykhatt

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

hette (med skjerma opning) øvst på skorstein (som ofte kan svinge med vinden, og som skal motverke nedslag av røyk i pipa);