Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 37 oppslagsord

silkefot

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

(fot på) fotballspelar som (ofte) sender ballen på ein lett og elegant måte

Døme

ein spelar med silkefot;
silkefoten frå Manchester United

Faste uttrykk

på silkeføter
stille og varsamt;
diskré
liste seg på silkeføter

Artikkelside

strek

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

norrønt strik

Tyding og bruk

rissa eller teikna linje
Døme
- teikne ein rett strek;
- lage strekar på arket;
- det var skore inn strekar i tømmeret;
- læraren set strek under alle feila
- - blyantstrek
  - kritstrek
  - krøllstrek
  - skråstrek
linjeføring (1) til ein teiknar
Døme
- ho har ein elegant og tydeleg strek
startstrek
Døme
- deltakarane stod på streken
smal stripe
Døme
- ein fugl med kvite strekar på sida
linje i (ei tenkt) gradinndeling
Døme
- nokre strekar for langt
kompasstrek
Døme
- vinden dreidde nokre strekar mot vest
uventa, snarrådig handling;
påfunn;
spikk (2, prette, puss (3
Døme
- ein dristig strek;
- gjere mange leie strekar
- - fantestrek
  - genistrek
  - narrestrek
  - revestrek
  - skøyarstrek

Faste uttrykk

gå over streken
overskride grensa for det sømelege;
gå for vidt
raud strek
- raudfarga strek som markerer feil i ein tekst
  få mange raude strekar
- grense mellom det som er akseptabelt og det som er uakseptabelt
  foreldre må setje nokre raude strekar for barna
setje/slå ein strek over
sjå på som ugjort, oppgjort eller gløymt
dei sette ein strek over det som hadde hendt;
vi slår ein strek over usemja
setje strek
avslutte
dei sette strek for debatten
starte frå strek
om veddeløpshest: starte utan handikap (1)
strek i rekninga
noko som går på tvers av planane;
vonbrot
det var ein strek i rekninga at søknaden ikkje vart innvilga
tynn som ein strek
svært tynn

Artikkelside

stram

adjektiv

Opphav

lågtysk

Tyding og bruk

som er tøygd eller stramma ut;
fast
Døme
- stram line
- som sit tett og fast kring noko
  buksa sat stramt kring hoftene og låra
rak (2, spenstig
Døme
- ein stram fyr
- i militærstell: fast, korrekt, skikkeleg
  gjere stram honnør
- flott (3, elegant
  han er verkeleg stram i den nye dressen
spent (1, stiv;
streng (2
Døme
- eit stramt drag om munnen;
- bli stram i maska, andletet
ram (4, sterk
Døme
- ei stram lukt
hard, knapp (2, streng (2
Døme
- eit stramt budsjett;
- det er ein stram arbeidsmarknad – det er vanskeleg å få nok arbeidskraft;
- stramme tidsrammer

Faste uttrykk

køyre med stramme taumar
halde under streng kontroll

Artikkelside

løve

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom tysk Löwe, frå latin leo; av gresk leon

Tyding og bruk

stort kattedyr med gulbrun pels;
Panthera leo;
jamfør i løvegapet og i løvehola
Døme
- i Botswana kan du oppleve løver på nært hald;
- kjempe som ei løve
bilete eller figur av løve (1), ofte brukt som symbol på makt eller nasjon
Døme
- kongeflagget med den norske løva
brukt som etterledd i samansetjingar: person som merkjer seg ut til dømes med å vere sosialt midtpunkt eller føre seg elegant
- - danseløve
  - festløve
  - moteløve
  - selskapsløve
i astrologi: person som er fødd i stjerneteiknet Løva (mellom 23. juli og 22. august)
Døme
- dei fleste løver er kreative og dramatiske

Faste uttrykk

opp som ei løve og ned som ein skinnfell
med sjølvsikker og energisk haldning på førehand, men feig eller kraftlaus når det verkeleg gjeld

Artikkelside

fiks

adjektiv

Opphav

gjennom tysk; frå latin ‘fast’

Tyding og bruk

fast;
jamfør fikspunkt og fiksstjerne
flink;
hendig (1, 1);
snedig (1), oppfinnsam
Døme
- fiks løysing;
- fiks og leikande språkbruk;
- ein fiks måte å gjere det på
- brukt som adverb
  ein fikst produsert film
nett og elegant, særleg i kleda
Døme
- fikse klede

Faste uttrykk

fiks ferdig
heilt ferdig eller budd;
klar
i går kom den nye vaskemaskinen på plass, fiks ferdig til bruk;
få middagen levert fiks ferdig på døra
fiks idé
vrang, urimeleg eller innbilt oppfatning eller førestilling som ein ikkje greier å lausrive seg frå;
tvangsførestilling

Artikkelside

enkel

adjektiv

Opphav

frå lågtysk ‘einaste’; samanheng med ein (

Tyding og bruk

som er av éi eining;
usamansett, einfelt (1)
Døme
- enkle vindauge;
- enkel vegg;
- enkel tråd
samansett av få delar;
lite innfløkt;
utan noko ekstra
Døme
- enkel reiskap;
- ein enkel melodi;
- enkel kost;
- enkel oppbygnad;
- ein enkel, men elegant kjole;
- gjere det enkelt
- brukt som adverb
  stova er enkelt møblert
som krev lite;
likefram (2), ukunstla, naturleg (5)
Døme
- ha enkle vanar;
- leve eit enkelt liv;
- dei er enkle folk
lett å forstå, gjere eller bruke;
grei (1), forståeleg
Døme
- ei enkel oppgåve;
- dette er enkelt å svare på
- brukt som substantiv
  det er ofte det enklaste som er det beste

Faste uttrykk

enkel konsonant
konsonantteikn som det ikkje er to etter einannan av;
enkelkonsonant;
til skilnad frå dobbel konsonant
enkelt tonelag
tonem 1;
einstavingstonelag;
til skilnad frå dobbelt tonelag
ganske enkelt
rett og slett;
beintfram
denne historia er ganske enkelt ikkje sann