Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 108 oppslagsord

katolsk

adjektiv

Opphav

gjennom tysk eller fransk, frå latin; av gresk katholikos ‘allmenn, universell’

Tyding og bruk

som høyrer til eller vedkjenner seg katolisisme
Døme
  • eit katolsk kloster;
  • den katolske skulen i nabolaget

Faste uttrykk

  • dei katolske breva
    namn på sju brev i Det nye testamentet som er retta til ein vid eller ubestemt lesarkrins
  • den katolske kyrkja
    verdsomspennande kyrkjesamfunn som har paven som overhovud
  • katolsk i hovudet
    tullete;
    forvirra, gal
  • meir katolsk enn paven
    som går lenger i å forsvare eit standpunkt enn den som først har hevda det;
    som følgjer normer og reglar i eit gjeve miljø i mykje høgare grad enn det som krevst
Artikkelside

kjempegod

adjektiv

Tyding og bruk

svært god
Døme
  • kjempegod mat;
  • kjempegode vener;
  • kjempegodt miljø
  • brukt som adverb
    • isen smaker kjempegodt;
    • eg treivst kjempegodt i byen
Artikkelside

kaféliv, kafeliv

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

miljø og atmosfære som er typisk for (gjester på) kafear
Døme
  • urbant kaféliv;
  • nyte kafélivet;
  • dei yngre ynskjer seg kaféliv på bygda
Artikkelside

alge

substantiv hankjønn

Opphav

av latin alga ‘tare, sjøgras’

Tyding og bruk

samnemning for ei stor og ueinsarta gruppe med eincella eller fleircella organismar som har fotosyntese og lever i fuktige miljø
Døme
  • oppblomstring av giftige algar;
  • innhaldet av klorofyll i ein alge varierer
Artikkelside

inngang

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt inngangr

Tyding og bruk

  1. det å gå inn (i eller til noko)
    Døme
    • inngangen går føre seg gjennom porten på langsida
  2. opning, ofte med port, dør eller liknande, der ein går inn
    Døme
    • det var vakt ved alle inngangar;
    • hybel med eigen inngang
  3. Døme
    • ved inngangen til det nye året
  4. stad der noko byrjar
    Døme
    • ved inngangen til siste sving låg løparane likt
  5. det å kome inn i eit miljø, ein krins eller liknande og bli anerkjend;
    Døme
    • der fekk han lettare inngang hos folket
  6. punkt der noko blir innteke eller tilkopla
    Døme
    • ein respiratorslange med inngang for inhalator
Artikkelside

input

substantiv hankjønn

innputt

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

av engelsk input

Tyding og bruk

  1. innspel eller idear (som ein kan arbeide vidare med);
    impulsar
    Døme
    • få input frå nye miljø;
    • fagleg input frå ekspertar
  2. i IT: data som ein datamaskin skal handsame;
Artikkelside

innelukka

adjektiv

Opphav

av inne og lukke (3

Tyding og bruk

stengd inne, lukka;
innestengd;
innkapsla
Døme
  • ein innelukka peis;
  • innelukka, store kjøpesenter;
  • eit innelukka miljø
Artikkelside

innan 2

preposisjon

Opphav

norrønt innan

Tyding og bruk

  1. innanfor eit avgrensa område, miljø, emne eller liknande
    Døme
    • innan alle parti;
    • innan alle lag av folket;
    • vere innan rekkevidde
  2. i løpet av
    Døme
    • innan kort tid
  3. Døme
    • innan kvelden;
    • innan klokka tolv;
    • innan 1. mai
  4. ikkje seinare enn
    Døme
    • send søknaden innan 10. januar
  5. brukt som adverb: frå det indre, utetter, frå landsida
    Døme
    • vinden står innan av
Artikkelside

inn 2

adverb

Opphav

norrønt inn

Tyding og bruk

  1. brukt for å uttrykkje rørsle til det indre av noko
    Døme
    • kom inn!
    • puste inn;
    • fare inn til byen;
    • skipet dreiv inn mot kysten;
    • sende inn eit bidrag til konkurransen
  2. brukt for å uttrykkje at noko blir heilt omslutta, dekt eller liknande
    Døme
    • pakke inn pakka;
    • gjerde inn eigedomen
  3. brukt for å uttrykkje at noko kjem med i ei avis, bok eller liknande
    Døme
    • redaktøren tok inn artikkelen
  4. brukt for å uttrykkje at noko får eit mindre romfang
    Døme
    • koke inn;
    • tørke inn
  5. brukt for å uttrykkje at nokon kjem med i ein viss krins, ei gruppe eller liknande
    Døme
    • melde seg inn i laget;
    • gå inn som eigar i selskapet
  6. brukt for å uttrykkje at nokon får tak i noko
    Døme
    • krevje inn pengar;
    • hale inn ein fisk
  7. brukt for å uttrykkje ei innleiing eller byrjing
    Døme
    • ringje inn helga;
    • august gjekk inn med regn
  8. brukt for å uttrykkje at noko blir gjennomtrengt eller dekt med noko
    Døme
    • smøre inn kroppen med solkrem
  9. brukt for å uttrykkje at noko eller nokon oppnår ein viss tilstand, dugleik eller liknande
    Døme
    • køyre inn ein hest;
    • øve inn ei rolle;
    • kome inn i arbeidet
  10. brukt i tidsuttrykk
    Døme
    • eit stykke inn på 1950-talet;
    • til langt inn i tjueåra
  11. brukt som preposisjon: innover;
    innanfor
    Døme
    • båten kom inn fjorden;
    • kome inn døra

Faste uttrykk

  • dag ut og dag inn
    svært lenge;
    støtt
  • gå inn på
    • ta (nærare) for seg
      • dette problemet skal eg ikkje gå inn på no
    • samtykkje i
      • gå inn på ei avtale
  • gå ut og inn hos
    vere stadig gjest hos (nokon)
  • inn i
    med retning innover
    • dei gjekk inn i huset;
    • fleire bilar køyrde inn i kvarandre;
    • spikaren gjekk inn i foten
  • inn på
    i retning mot;
    jamfør innpå (3)
    • dei trengde seg inn på hennar einemerke
  • inn til
    tett på;
    jamfør inntil (2, 1)
    • han pressa ho inn til seg
  • kjenne ut og inn
    ha svært god kjennskap til
  • setje inn
    • plassere under tak
      • setje inn sykkelen
    • fengsle
      • han vart sett inn for fyll og bråk
    • plassere, montere
      • han skal setje inn videokamera i butikken;
      • nye vindauge vart sette inn
    • plassere på konto
      • setje inn pengar i banken
    • la kome på trykk
      • setje inn ein annonse i avisa
    • gni, få til å blande seg
      • setje inn lêret med feitt
    • ta til med stor kraft eller intensitet
      • uvêret set inn
    • bidra med;
      gjere ein ekstra innsats
      • setje inn alle krefter;
      • ikkje ha maktmiddel å setje inn
    • lage mål
      • setje inn ei skåring
  • setje seg inn i noko
    orientere seg om noko
    • han sette seg inn i arbeidsoppgåvene
  • sirkle inn
    • setje ein sirkel rundt
    • fange, avsløre
      • tre personar vart sirkla inn av politiet
    • avgrense, skildre
      • prøve å sirkle inn eit miljø
  • slå inn opne dører
    kjempe for noko det alt er semje om
    • partiet slår inn opne dører med dette framlegget
  • slå inn på
    begynne med
    • slå inn på ein politisk karriere
  • sovne inn
    • falle i søvn
    • døy
  • ta noko inn over seg
    ta på alvor;
    ta noko tungt
  • vite korkje ut eller inn
    ikkje sjå nokon utveg
Artikkelside

sirkle inn

Tyding og bruk

Sjå: inn, sirkle
  1. setje ein sirkel rundt
  2. fange, avsløre
    Døme
    • tre personar vart sirkla inn av politiet
  3. avgrense, skildre
    Døme
    • prøve å sirkle inn eit miljø
Artikkelside
Side 6 av 11