Avansert søk

Vanleg søk

Nynorskordboka 38 oppslagsord

dame

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin domina ‘herskarinne’

Tyding og bruk

vaksen kvinne
Døme
- ei gammal dame;
- ei ung dame;
- mine damer og herrar;
- vere populær blant damene
kvinne av fornem byrd;
kvinne med fin framferd
Døme
- te seg som ei fin dame;
- sjå ut som ei dame;
- du liknar på ei klassisk dame
kvinneleg kjærast
Døme
- få seg dame;
- flytte saman med dama;
- helse på dama til nokon
biletkort med verdien 12 i kortstokk
Døme
- dame i ruter
dronning i sjakk
Døme
- angripe med dama

Artikkelside

primadonna

substantiv hokjønn

Uttale

primadånˊna

Opphav

frå italiensk ‘første dame’

Tyding og bruk

utdatert nemning for leiande kvinneleg skodespelar eller songar i eit ensemble
i overført tyding: kravstor og lunefull person

Artikkelside

oppvarte

oppvarta

verb

Opphav

frå tysk

Tyding og bruk

varte opp;
servere (under måltid)
Døme
- oppvarte under middagen
assistere, hjelpe
Døme
- oppvarte dronninga under reisa
gjere kur til
Døme
- oppvarte ei dame
- brukt som adjektiv:
  ein oppvartande kavaler

Artikkelside

hjarterdame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

dame (4) i kortfargen hjarter, i verdi mellom hjarterknekt og hjarterkonge

Artikkelside

lun

adjektiv

Opphav

same opphav som logn (

Tyding og bruk

skjerma mot vêr og vind;
i ly;
logn (2, 2)
Døme
- ei lun krå;
- det er lunare her
- brukt som adverb:
  staden ligg lunt til
høveleg varm;
mild (5)
Døme
- lune vindar;
- ei lun jakke
stillfarande og morosam;
godlynt, koseleg (2), hyggjeleg (2)
Døme
- eit lunt smil;
- han har lun humor;
- ho er ei lun dame
- brukt som adverb:
  smile lunt

Artikkelside

hoffdame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

dame som er tilsett som selskapsdame eller sekretær for ein kvinneleg medlem av kongehuset

Artikkelside

heit

adjektiv

Opphav

norrønt heitr

Tyding og bruk

særs varm
Døme
- fylle gryta med heitt vatn;
- ein uvanleg heit sommar;
- guten må ha feber, han er så heit;
- den heitaste dagen på lenge
intens, heftig (1), inderleg (1)
Døme
- heit debatt;
- heit kjærleik;
- det er heitt mellom dei
- brukt som adverb
  gå heitt for seg
mykje omtalt;
populær (1)
Døme
- det heitaste bandet på festivalen;
- ho er eit heitt namn i media om dagen
kjenslevarm;
lidenskapeleg
Døme
- ha heitt blod;
- ei heit dame
brukt i banning
Døme
- kva i heitaste helvete er det du gjer?
- kva i heitaste har skjedd her?

Faste uttrykk

bli heit om øyra
bli opphissa
få det heitt
få det svært vanskeleg
han kjem til å få det heitt når dette blir oppdaga
heit i toppen
sint
ho blei heit i toppen da ho såg kva ungane hadde funne på