Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 31 oppslagsord

aksel 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt ǫxl

Tyding og bruk

  1. kroppsdel mellom hals og overarm;
    Døme
    • leggje armen kring akslene til nokon;
    • skyte akslene i vêret
  2. rundvoren høgd i fjellside (nedover frå høgste toppen)

Faste uttrykk

  • dra på akslene
    likesælt eller forakteleg vise at noko er leitt eller ikkje som det skal, men lite og inkje å gjere ved
  • på aksel gevær!
    brukt i militært kommandorop om å kvile eit gevær mot skuldra
Artikkelside

aksel 2

substantiv hankjønn

Opphav

av latin axilla ‘armhole’; samanheng med aksel (1

Tyding og bruk

i botanikk: vinkel mellom blad og stengel eller grein og stomn;
Artikkelside

aksel 3

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt ǫxull; samanheng med akse

Tyding og bruk

  2. tverrtre mellom to skjæker eller meiar
Artikkelside

mellomaksel

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

aksel (3, 1) som overfører drivkrafta frå motoren til bakakselen på eit motorkøyretøy
Artikkelside

kardangaksel, kardangaksling

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

aksel (3, 1) som overfører krafta frå bilmotoren til hjula
Artikkelside

jantelov

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

formulert av Aksel Sandemose i romanen ‘En flyktning krysser sitt spor’, etter den vesle byen Jante der hovudpersonen i romanen veks opp

Tyding og bruk

i bunden form eintal: sett av levereglar som massen bruker for å halde nede menneske som merkjer seg ut med gode evner, suksess, rikdom eller liknande
Artikkelside

og fleire

Tyding og bruk

og fleire andre som ikkje er nemnde med namn;
forkorta ofl.;
Sjå: fleire
Døme
  • sitat av Ivar Aasen, Henrik Ibsen, Aksel Sandemose, Olav Duun og fleire
Artikkelside

dra på akslene

Tyding og bruk

likesælt eller forakteleg vise at noko er leitt eller ikkje som det skal, men lite og inkje å gjere ved;
Sjå: aksel
Artikkelside

herd

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt herðr

Tyding og bruk

Døme
  • bere noko på herdane
Artikkelside

hjul

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt hjól

Tyding og bruk

  1. rund skive eller ring med eiker som sviv rundt ein aksel
    Døme
    • ei kjerre med to hjul;
    • det er mange små hjul i eit urverk
  2. i overført tyding: krinslaup, utviklingsgang
    Døme
    • vi er alle små hjul i samfunnsmaskineriet
  3. noko rundt som minner om eit hjul
    Døme
    • eit hjul av eld;
    • eit hjul av lys

Faste uttrykk

  • femte hjul på vogna
    (kjenne seg som, vere) til overs
  • halde hjula i gang
    syte for at verksemda går som vanleg
  • liggje på hjul
    køyre, springe like bak ein annan;
    lure like bak
  • slå hjul
    svinge kroppen sidelengs i ein boge heilt rundt med mellomlanding på hendene
  • stegl og hjul
    om eldre forhold: spiss stong og hjul som avretta forbrytarar vart lagde på
    • bli lagd på stegl og hjul
Artikkelside
Side 1 av 4