Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
17 treff

Nynorskordboka 17 oppslagsord

spar 1

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk, frå spansk espadas ‘sverd’; samanheng med spade (1

Tyding og bruk

(farge i) spelkort med svarte, stiliserte spadeblad som symbol; jamfør hjarter og ruter (1;
jamfør kløver (2)
Døme
  • spar er trumf;
  • kaste ein spar
Artikkelside

spar 3

adjektiv

Opphav

norrønt sparr

Tyding og bruk

Døme
  • vere spar på betalinga
Artikkelside

spa 3, spade 2

spada

verb

Opphav

av spade (1

Tyding og bruk

fjerne, grave, moke med spade;
arbeide jord med spade
Døme
  • spa åkeren;
  • spa i hagen;
  • spa laus ein stein;
  • spa vekk ein sandhaug
Artikkelside

spare

spara

verb
kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt spara; av spar (2

Tyding og bruk

  1. leggje til side, ikkje bruke
    Døme
    • spare 500 kr i månaden;
    • spare nykjolen til jul
    • bruke mindre
      • spare og spinke;
      • du sparer pengar på å nytte tilboda;
      • spare plass, tid
    • la vere å gjere
      • spar deg bryet;
      • spare på kreftene
  2. Døme
    • spare ein for noko;
    • dei brutale soldatane sparte ingen i landsbyen;
    • han sparer seg aldri (i arbeidet)
  3. i uttrykk

Faste uttrykk

  • ikkje spare på
    vere raus
  • spare inn
    tene inn, vinne inn
  • spare opp
    leggje seg opp eller samle
  • spare ut
    skjere ut, lage opning
Artikkelside

melde 3

melda

verb

Opphav

frå lågtysk ‘forråde’

Tyding og bruk

  1. seie frå om ei ulovleg handling til styresmaktene, særleg politiet
    Døme
    • melde saka til lensmannen;
    • bli meld for ærekrenking
  2. gje til kjenne;
    gje beskjed om, varsle;
    kunngjere, rapportere
    Døme
    • kven kan eg melde?
    • melde brann;
    • melde forfall;
    • det er meldt regn;
    • avisene melder om nye kampar ved fronten;
    • har du noko nytt å melde ?
  3. Døme
    • kan du melde meg når du er komen heim?
  4. i kortspel: gje til kjenne (det spelet ein trur ein har kort til)
    Døme
    • melde to spar;
    • melde pass;
    • det er din tur til å melde
  5. gje ei (skriftleg) vurdering av;
    omtale offentleg
    Døme
    • melde nye bøker;
    • han melde plata i avisa

Faste uttrykk

  • med respekt å melde
    om eg så må seie;
    orsak uttrykket;
    sant å seie
    • dette er, med respekt å melde, berre tøv
  • melde frå
    varsle
    • dei melde frå om brannen
  • melde inn
    registrere som medlem
    • melde seg inn i eit lag;
    • dei melde klubben inn i forbundet
  • melde opp
    registrere for eksamen eller anna prøve
    • melde seg opp til eksamen;
    • det er trafikkskulane som melder opp elevar til oppkøyring
  • melde på
    registrere som deltakar
    • ho melde seg på franskurset;
    • skiforbundet har meldt han på til løpet
  • melde seg
    • (møte opp og) kunngjere at ein er interessert i eller klar til noko
      • melde seg i resepsjonen når ein kjem til legen;
      • melde seg til teneste;
      • det har meldt seg ni søkjarar
    • vise seg, kome
      • vanskane melder seg;
      • sjukdomen melde seg alt i barndomen
  • melde ut
    • seie opp medlemskap
      • ho melde seg ut av partiet;
      • dei vil melde landet ut av EU
    • ikkje lenger vere ein del av
      • du kan ikkje melde deg ut av samfunnet
Artikkelside

farge 1

substantiv hokjønn eller hankjønn

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. synsintrykk av lys med forskjellig bølgjelengd og intensitet;
    Døme
    • fargane raudt og blått;
    • lyse og mørke fargar;
    • skifte farge;
    • huset er lyst på farge;
    • ho hadde fått farge etter ein dag i sola
  2. stoff eller oppløysning med ein viss farge (1, 1);
  3. type kort (1, 2) i ein kortstokk (spar, kløver, ruter eller hjarter)
    Døme
    • motspelaren følgjer fargen
  4. Døme
    • ha ein politisk farge

Faste uttrykk

  • dei norske fargane
    fargane i det norske flagget (raudt, kvitt og blått) brukt som symbol for Noreg, særleg representert av idrettsfolk
    • laget forsvarer dei norske fargane
  • setje farge på
    friske opp
    • dansarane sette farge på kvelden
  • ta farge av
    bli prega av
    • ord og uttrykk tek farge av tid og miljø
  • vise farge
    openberre kva ein står for eller er god for
    • det var viktig å få dei til å vise farge
Artikkelside

aust 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt austr n

Tyding og bruk

  1. himmelretning der sola står opp;
    Døme
    • sola står opp i aust;
    • det blæs frå aust;
    • det lysnar i aust;
    • reise mot aust;
    • finne aust ved hjelp av kompasset
  2. landområde eller statar som ligg i austleg lei
    Døme
    • fjellovergangane mellom aust og vest;
    • maktbalansen mellom aust og vest
  3. i bridge: spelar som har vest (2, 3) som makker
    Døme
    • aust melder 1 spar

Faste uttrykk

  • frå aust og vest
    frå alle kantar
    • det kom folk frå aust og vest
  • i aust og vest
    til alle kantar;
    i hytt og vêr;
    overalt
    • bruke pengar i aust og vest;
    • skrive autografar i aust og vest
  • spørje i aust og få svar i vest
    få eit irrelevant svar
Artikkelside

sparre

sparra

verb

Opphav

gjennom engelsk spar ‘bokse’; frå eldre fransk esparer ‘bruke sporane’ (om hane)

Tyding og bruk

  1. bokse eller bryte mot ein sparringpartnar (1)
  2. i overført tyding: få motargument frå ein annan person;
    diskutere
    Døme
    • ho fekk fleire å sparre med og lære av
Artikkelside

toar

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

  1. talteiknet 2
  2. noko(n) som har nummeret eller verdien to (til dømes trikk, buss, konkurransedeltakar, del av blink, spelkort, skulekarakter)
    Døme
    • reise med toaren heim;
    • skyte ein toar;
    • ha toaren i spar;
    • få ein toar i norsk – karakteren to
    • i idrett: andremann
      • bli toar;
      • den evige toaren
  3. kapproingsbåt med to roarar (og to årer)
Artikkelside

spardame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Artikkelside
Side 1 av 2