Gå til hovudinnhald
Tilgjenge
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Vanleg søk
Søkjehjelp
Eitt treff

Nynorskordboka 19 oppslagsord

modus

substantiv hankjønn

Opphav

frå latin ‘mål, måte’

Tyding og bruk

  1. i språkvitskap: verbalkategori som uttrykkjer kva talaren meiner om det som blir sagt, om det skal tolkast som ein påstand, eit ynske eller eit påbod
    Døme
    • moderne norsk har to modi, indikativ og imperativ
  2. om elektroniske apparat: innstilling (1), funksjon (4)
  3. mental tilstand
    Døme
    • eg må vere i rett modus før kampen tek til
Artikkelside

halleluja 2

interjeksjon

Opphav

av hebraisk hallelu imperativ ‘lovsyng, lovpris’ og jah ‘Jahve’

Tyding og bruk

brukt for å uttrykkje lovprising, særleg i Bibelen og salmar: lova vere Gud! pris Herren!
Døme
  • Gud vere lova, halleluja, halleluja, halleluja!
Artikkelside

haldt 2

interjeksjon

Opphav

opphavleg imperativ av halde

Tyding og bruk

kommandoord, særleg i militæret: stopp (2, 1), vent (2
Døme
  • avdeling haldt!
  • kommandere ‘haldt’
Artikkelside

obs 2

interjeksjon

Opphav

forkorting for imperativ av observere

Tyding og bruk

legg merke til;
jamfør NB
Døme
  • obs! Møtet byrjar klokka 18
Artikkelside

la 3, late 3

lata

verb

Opphav

same opphav som late (1

Tyding og bruk

  1. gje lov eller høve til å;
    tillate å;
    ikkje hindre eller setje seg imot
    Døme
    • vi får la henne gjere det;
    • vi lèt dei sleppe fri;
    • dei lét henne kome;
    • vi har late dei drive på med sitt
  2. syte for at noko blir gjort;
    få til å
    Døme
    • du må la meg tenkje meg om;
    • dei lét advokaten setje opp eit testament
  3. brukt i imperativ for å kommandere eller oppmode til
    Døme
    • la dette bli mellom oss!
    • la meg vere i fred!
    • la oss gå!

Faste uttrykk

  • ikkje la seg merke med
    ikkje vise reaksjon
  • la bli
    ikkje gjere
    • kan du la bli å forstyrre meg!
  • la det skure
    ikkje gripe inn når noko går gale
  • la det stå til
    ha von om at noko skjer på beste måte
  • la gå at
    det får så vere at (noko er slik)
  • la gå!
    • om bord i båt: kast!
      • la ankeret gå!
    • ok, det får bli slik!
  • la høyre frå seg
    seie ifrå, gje beskjed;
    gje lyd frå seg
    • ho har ikkje late høyre frå seg på ei stund
  • la seg ...
    gje tillating eller moglegheit til å
    • la seg intervjue;
    • ho lét seg ikkje skremme;
    • dei lot seg ikkje lure;
    • han vonar det lèt seg gjere å skaffe opplysningar
  • la vente på seg
    kome seint
    • snøen lét vente på seg
  • la vere
    ikkje bry seg om;
    halde seg unna;
    avstå frå
    • eg klarer ikkje å la vere;
    • dei lét vere å reise
Artikkelside

indikativ

substantiv hankjønn

Opphav

av latin (modus) indicativus, av indicare; jamfør indikere

Tyding og bruk

  1. i grammatikk: modus (1) som uttrykkjer at ei ytring skal tolkast som ei konstaterande eller forteljande utsegn eller som eit direkte spørsmål; jamfør imperativ (1 og konjunktiv
    Døme
    • ‘syklar’ og ‘handla’ er verb i indikativ;
    • verbet står i indikativ
  2. verb som er bøygd i indikativ (1)
Artikkelside

imperativ 1

substantiv hankjønn

Opphav

frå mellomalderlatin; av latin imperare ‘befale, by’

Tyding og bruk

  1. verbalkategori som uttrykkjer ei oppmoding, eit påbod eller ein ordre
  2. verb som er bøygd i imperativ (1, 1)
    Døme
    • ‘sit’ og ‘kom’ er imperativar
Artikkelside

jamføre

jamføra

verb

Opphav

av svensk jämföra

Tyding og bruk

  1. Døme
    • jamføre april med mai;
    • jamføre by og land
  2. i imperativ (1, 2) i tekst: sjå;
    forkorta jf.
    Døme
    • inndelinga er som før, jamfør side 106 ovanfor
Artikkelside

imperativ 2

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

allmenn etisk forskrift;
strengt fastlagd åtferdsnorm
Døme
  • moralske imperativ;
  • eit etisk imperativ

Faste uttrykk

  • kategorisk imperativ
    i filosofi: imperativ som gjeld vilkårslaust i alle høve
Artikkelside

kategorisk imperativ

Tyding og bruk

i filosofi: imperativ som gjeld vilkårslaust i alle høve;
Sjå: imperativ
Artikkelside
Side 1 av 2