opp
adverb
Opphav
norrønt uppTyding og bruk
- frå lågare til høgare stad, grad, steg eller liknande;motsett ned (1)
Døme
- klatre opp på taket;
- dra opp i åsen;
- kom hit opp;
- lyfte noko opp;
- vatnet steig opp til merket;
- brette opp skjorteermane;
- gå opp til eksamen;
- saka skal opp i retten
- brukt som preposisjon
- gå opp bakken
- til sitjande eller ståande stilling
Døme
- reise seg opp;
- stå opp om morgonen
- frå eit punkt under ei overflate og gjennom henne;fram i lyset, til syne
Døme
- grave opp ein skatt;
- dukke opp;
- leite opp bortkomne ting;
- ugjerninga kom til slutt opp;
- finne opp noko
- frå kysten, innover i landet;nordover
Døme
- reise opp til Finnmark
- brukt som preposisjon
- segle opp elva;
- dei er på veg opp dalen
- brukt i uttrykk for at noko aukar eller stig
Døme
- svelle opp;
- eg har gått opp to kilo;
- prisane gjekk opp;
- varme opp maten;
- lade opp bilen;
- lære opp elevane;
- dobbelt opp
- brukt i uttrykk for at noko har retning fram mot noko eller er tett ved det
Døme
- gå opp mot scena;
- leggje båten opp mot vinden;
- stå opp med veggen
- om tid: fram
Døme
- heilt opp til våre dagar
- brukt i uttrykk for at noko går frå lukka til open tilstand eller at noko blir oppløyst eller splitta
Døme
- late opp døra;
- låse opp;
- få opp auga;
- få opp ein knute;
- løyse opp sukkeret;
- rive opp arket;
- skjere opp steika
- brukt i uttrykk for at noko blir samla i ein hop eller kjem i ei viss rekkjefølgje eller ein viss skipnad
Døme
- dunge opp;
- setje opp ein rekneskap;
- dei stilte seg opp;
- telje opp varene;
- rope opp
- brukt i uttrykk for at ein prosess blir ført heilt til endes
Døme
- ete opp maten;
- brenne opp noko;
- vaske opp;
- rydde opp;
- pusse opp
Faste uttrykk
- opp og ned
- att og fram (på)
- gå opp og ned på stovegolvet;
- gå opp og ned hovudgata
- frå ein tilstand til ein annan
- det går opp og ned på børsen
- rett opp og ned
- i rak, oppreist stilling
- stiv, rådvill
- ho sat rett opp og ned og stirte framfor seg
- setje seg opp motgjere motstand mot
- dei set seg opp mot tradisjonen
- sjå opp tilsetje høgt;
beundre, dyrke (2, 4) - vere opp til nokonbrukt for å uttrykkje at nokon har rett (og makt) til, eller ansvar for, å avgjere noko
- hadde det vore opp til meg, ville vi utsett reisa;
- no var det berre opp til henne