Avansert søk

Eitt treff

Nynorskordboka 2091 oppslagsord

pyro-

prefiks

Opphav

av gresk pyr ‘eld’

Tyding og bruk

prefiks (1) i ord som gjeld eld;
til dømes i pyroman, pyrometer og pyroteknikk

pytagoreisk

adjektiv

Opphav

etter namnet til den greske matematikaren, filosofen og astronomen Pytagoras (570–500 f.Kr.); jamfør -isk

Tyding og bruk

som gjeld Pytagoras og læra hans
Døme
  • den pytagoreiske læresetninga

dags dato

Tyding og bruk

i dag;
Sjå: dag, dato
Døme
  • per dags dato;
  • til dags dato har det ikkje hendt;
  • avtalen gjeld frå dags dato

dag

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt dagr; samanheng med døgn

Tyding og bruk

  1. del av døgnet da det er lyst
    Døme
    • dag og natt;
    • dagen gryr;
    • langt på dag;
    • han kom utpå dagen
  2. brukt i helsing
    Døme
    • god dag!
    • ha ein fin dag!
  3. Døme
    • arbeide full dag;
    • vere ferdig for dagen
  4. døgn som tidsrom
    Døme
    • ein dags tid;
    • om 14 dagar;
    • året har 365 dagar
  5. døgn som tidspunkt;
    dato
    Døme
    • kva for dag har vi i dag?
    • tredje dag jul;
    • til lykke med dagen!
    • ord for dagen
  6. brukt om ubestemt fastsetjing av tid
    Døme
    • frå den dagen;
    • ein svart dag;
    • ein dag hende det
  7. tid nett no
    Døme
    • enno i dag;
    • ungdomen av i dag;
    • dagens problem
  8. i fleirtal: brukt om tidbolk
    Døme
    • i dei dagar;
    • i gamle dagar;
    • han har gode dagar;
    • huset har sett betre dagar
  9. i fleirtal: liv, levetid
    Døme
    • ho er blitt berømt på sine gamle dagar
  10. brukt som etterledd i fleirtal i nemning på arrangement, tilskiping som varer to dagar eller meir
    Døme
    • Olavsdagane

Faste uttrykk

  • all sin dag
    all si tid;
    heile livet
    • han var stokk konservativ all sin dag
  • dags dato
    i dag
    • per dags dato;
    • til dags dato har det ikkje hendt;
    • avtalen gjeld frå dags dato
  • den dag i dag
    ennå
    • kva som skjedde med han, veit ho ikkje den dag i dag
  • ein av dagane
    med det første;
    snart
    • restlageret kjem til å bli seld ut ein av dagane
  • gje ein god dag i
    ikkje bry seg om;
    gje blaffen i
    • han gav ein god dag i arbeidet sitt
  • ha dagen
    vere heldig;
    lykkast
    • for å vinne, må ein ha dagen
  • her ein dag
    nyleg
    • han ringde henne her ein dag
  • i alle dagar
    brukt i uttrykk for undring
    • i alle dagar, kva er dette for noko?
    • kva i alle dagar skulle dei gjere no?
    • kvifor i alle dagar skulle vi gjere det?
  • i desse dagar
    no, kva dag som helst
  • klart som dagen
    innlysande
    • no minnest eg alt klart som dagen
  • kome for dagen
    bli funnen eller kjend
    • eit stort arkiv har kome for dagen
  • leggje for dagen
    vise
    • studentane har lagt for dagen ei stor interesse
  • no om dagen
    no for tida
  • no til dags
    no for tida
  • opp i dagen
    • på jordyta;
      synberr
      • plastleidninga ligg opp i dagen
    • tydeleg, klart fram
      • løyndomane kjem opp i dagen
  • sjå dagen
    bli til
    • damelaget såg dagen i 2010
  • ta av dage
    drepe
  • vere dags for
    vere tid for eller på tide med
  • år og dag
    lang tid
    • det er år og dag sidan eg såg han

daktylisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld eller inneheld daktylar
Døme
  • daktylisk versemål

dagsens

adjektiv

Opphav

gammal genitiv av dag

Tyding og bruk

som gjeld (kvar)dagen
Døme
  • dagsens arbeid;
  • dagsens strid

pervers

adjektiv

Opphav

av pervertere

Tyding og bruk

  1. særleg om (eller når det gjeld) kjønnsdrift: avvikande, unaturleg, unormal, abnorm;

rettspsykiatrisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld rettspsykiatri
Døme
  • rettspsykiatrisk undersøking

rhesus-

prefiks

Tyding og bruk

som gjeld rhesusfaktoren i blodet;

rettsleg

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld rettsstellet, domstolane eller rettsreglane;
Døme
  • rettsleg gransking;
  • rettsleg forhøyr