Avansert søk

Nynorskordboka 54 oppslagsord

lodd 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

av lågtysk lot ‘bly, vekt’

Tyding og bruk

metallklump med ei viss vekt, brukt til å vege med
Døme
- setje eit lodd på vekta
tung metallklump festa i enden av ei snor og brukt til å måle vassdjupn, til å fastsetje vertikal stilling eller til å drive urverk
gammal vekteining, om lag lik 15 gram
Døme
- 1 lodd = ¹⁄₃₂ pund

Faste uttrykk

i lodd
loddbein
muren står i lodd

lodd 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

jamfør dansk lod, same opphav som lott; genus påverka av lodd (

Tyding og bruk

kvar av fleire like ting som blir kasta eller trekte ut for å la tilfellet avgjere ei fordeling
Døme
- kaste lodd;
- trekkje lodd om noko
setel med nummer som er med i trekninga i eit lotteri
Døme
- kjøpe lodd;
- ta lodd på noko
vinst (2)
Døme
- vinne det store loddet

Faste uttrykk

loddet er kasta
avgjerda er teken

lode

loda

verb

Opphav

norrønt loða

Tyding og bruk

henge fast, feste seg, kleime

lodde 3

lodda

verb

Opphav

av lågtysk loden

Tyding og bruk

måle djupn i sjø eller vatn med loddline (1 eller annan djupnemålar
Døme
- lodde havdjupna
søkje etter fisk med lodd (1, 2) eller ekkolodd
Døme
- dei lodda etter sild
i overført tyding: danne seg eit inntrykk av noko ein ikkje kan observere direkte
Døme
- lodde stemninga;
- bruke folkerøystingar for å lodde folkeviljen
bruke loddline (1, laser eller anna for å syte for at noko blir loddrett
Døme
- lodde ein mur
binde saman to metallstykke med flytande metall
Døme
- lodde fast hanken til gryta;
- lodde ein kjel

Faste uttrykk

lodde djupna
forstå noko til botns
lodde djupna i den åndelege erfaringa
lodde djupt
gå i djupna;
ikkje vere overflatisk
boka kunne ha lodda djupare

lodde 4

lodda

verb

Opphav

Faste uttrykk

lodde ut
by fram og dele ut ved loddtrekking
lodde ut ein duk på basaren

sort

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin sors ‘lagnad, lodd’

Tyding og bruk

gruppe av ting, personar eller fenomen med sams eigenskapar eller kjenneteikn;
slag (2 kvalitet (3), type (1, 1)
Døme
- mange sortar kake;
- er du av den sorten?
- eit grisearbeid av verste sorten;
- første sort eple
i botanikk: varietet av dyrka plante;
kultivar

lut 2

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt hlutr; jamfør lodd (, lodd ( og lott

Tyding og bruk

stykke (1, 1), del
Døme
- skjere noko i luter;
- søre luten av fylket
- - eignelut
  - landslut
arvelott (1)
part av forteneste eller avkasting, særleg i fiske, etter arbeidsinnsats eller innskot;
lott
Døme
- fiskarane fekk 8000 kr i lut;
- fiske på lut;
- få halv lut;
- ha lut i noko
- - mannslut
  - minstelut
pengeinnskot eller part i eit lutlag (1)
Døme
- eige ein lut i samvirkelaget
lutbrev (1)
aksje (1)
aksjebrev
lodd (2
Døme
- trekkje lut

Faste uttrykk

med lut og lunnar
med alt som høyrer til eigedomen;
med lut og lunnende
garden er seld med lut og lunnar
med lut og lunnende
alt som høyrer til ein eigedom;
med lut og lunnar
ho fekk heile garden med lut og lunnende

vinnarlodd

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

lodd (, 2) som gjev vinst

Faste uttrykk

trekkje vinnarloddet
vere usedvanleg heldig
dei hadde trekt vinnarloddet i livet

trekkje, trekke

trekkja, trekka

verb

Opphav

lågtysk trecken

Tyding og bruk

dra (1), føre i ei eller anna retning;
hale, slite framover
Døme
- trekkje dyna over seg;
- trekkje garnet;
- trekkje føre gardina;
- trekkje tenner;
- trekkje klokka;
- trekkje lodd;
- trekkje det kortaste, lengste strået – sjå strå (1
ta til seg;
suge opp;
skaffe (1
Døme
- støvlane trekkjer vatn;
- trekkje frisk luft;
- formuen trekkjer renter;
- store prisnedslag trekkjer kundar;
- popartisten trekte fulle hus;
- prostituerte trekkjer i strøket – skaffar seg kundar
i matlaging: gjera i stand ein rett ved å la råemnet liggje i væske med temperatur opp mot kokepunktet
Døme
- lat lutefisken trekkje i fem minutt;
- trekkje kaffi
subtrahere;
dra (12)
Døme
- trekkje to frå fem
- ta frå, rekne frå
  bli trekt for mykje i skatt
setje, sy trekk (3, 8) på
Døme
- trekkje om den gamle sofaen
fare i flokk;
vere på ferd
Døme
- reinen trekkjer til nye beiteområde;
- fuglane trekkjer sørover om hausten
gje trekk (2, kjøle
Døme
- det trekkjer frå døra;
- omnen trekkjer dårleg – har dårleg lufttilførsel
i faste uttrykk med partikkel

Faste uttrykk

trekkje frå
subtrahere
trekkje frå for faste utgifter
trekkje inn
i overført tyding: hente fram, snakke om
trekkje inn eit nytt emne i samtala
trekkje opp
- stramme fjøra i ein mekanisme
  trekkje opp klokka
- endre seg til det verre
  det trekkjer opp til storm
- opne flaske med ein opptrekkjar
  kelneren trekte opp vinen ved bordet
- løyse ut mekanismen som tømmer doskåla etter ein har vore på do;
  trekkje ned
  hugs å trekkje opp etter deg!
trekkje saman
samle (1)
saueflokken trekte saman i eit hjørne
trekkje seg
ikkje vere med lenger
han trekte seg frå vervet i siste liten
trekkje ut
vare lenge;
gå på overtid
samværet trekte ut

strå 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt strá

Tyding og bruk

(avriven og tørka) stengel av gras
Døme
- tyggje på eit strå;
- byggen var kort i strået
- - grasstrå
  - halmstrå
halm
Døme
- eit tak av strå

Faste uttrykk

eit strå kvassare
litt betre
bortelaget var eit strå kvassare enn heimelaget
høgt på strå
med høg sosial stilling
trekkje det kortaste strået
tape (2, 2)
trekkje det lengste strået
vinne, sigre
trekkje strå om
dra lodd om

Side 1 av 6

Resultat per side: