Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 40 oppslagsord

dame

substantiv hokjønn

Opphav

gjennom fransk; frå latin domina ‘herskarinne’

Tyding og bruk

  1. vaksen kvinne
    Døme
    • ei gammal dame;
    • ei ung dame;
    • mine damer og herrar;
    • vere populær blant damene
  2. kvinne av fornem byrd;
    kvinne med fin framferd
    Døme
    • te seg som ei fin dame;
    • sjå ut som ei dame;
    • du liknar på ei klassisk dame
  3. kvinneleg kjærast
    Døme
    • få seg dame;
    • flytte saman med dama;
    • helse på dama til nokon
  4. biletkort med verdien 12 i kortstokk
    Døme
    • dame i ruter
  5. dronning i sjakk
    Døme
    • angripe med dama
Artikkelside

lun

adjektiv

Opphav

same opphav som logn (2

Tyding og bruk

  1. skjerma mot vêr og vind;
    i ly;
    Døme
    • ei lun krå;
    • det er lunare her
    • brukt som adverb:
      • staden ligg lunt til
  2. høveleg varm;
    Døme
    • lune vindar;
    • ei lun jakke
  3. stillfarande og morosam;
    Døme
    • eit lunt smil;
    • han har lun humor;
    • ho er ei lun dame
    • brukt som adverb:
      • smile lunt
Artikkelside

konge 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt konungr

Tyding og bruk

  1. mannleg statsoverhovud i eit monarki;
    hovding i ættesamfunn
    Døme
    • Hans Majestet Kongen;
    • bli konge etter far sin;
    • bli krona til konge
  2. i bunden form eintal: regjeringa
    Døme
    • gjelde frå den tid Kongen fastset
  3. herskar over eit (tenkt) rike;
    Gud, Kristus
    Døme
    • han som er konge frå æve til æve
  4. person som er den gjævaste eller mektigaste i sitt slag eller på sitt område
    Døme
    • kongen i norsk kulturliv;
    • han var kongen i gata
  5. dyr som er det største eller gjævaste innan ei gruppe, eller som har ein utsjånad som let seg assosiere med ein konge;
    jamfør kongeørn
    Døme
    • løva er kongen over dyra
  6. i kortspel: nest høgaste kort, mellom ess (2, 1) og dame (4)
    Døme
    • ha konge og knekt på handa
  7. i sjakk: viktigaste brikke
    Døme
    • setje kongen matt

Faste uttrykk

  • i kongens klede
    i soldatuniform
  • kongen på haugen
    • barneleik der målet er å nå toppen av ein haug først og hindre andre frå å gjere det same
    • i overført tyding: person som har overtaket eller er dominerande
      • ho har vore konge på haugen i narkotikamiljøet i mange år;
      • seniorlaget var dei verkelege kongane på haugen
  • kongens kar
    soldat
  • Kongens råd
    regjeringa
  • skogens konge
    elg
    • jakta på skogens konge var i gang
Artikkelside

biletkort, bildekort

substantiv inkjekjønn

Tyding og bruk

spelkort med bilete på
Døme
  • knekt, dame og konge er biletkort
Artikkelside

borddame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

dame som ein herre har til bords
Artikkelside

bordkavaler

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

herre som ei dame har til bords
Artikkelside

belladonna

substantiv hokjønn

Uttale

beladånˊna

Opphav

frå italiensk ‘ven dame’

Tyding og bruk

  1. giftig plante i søtvierfamilien med klokkeforma, fiolette blomstrar og svarte bær;
    Atropa belladonna
  2. medisin og venleiksmiddel laga av utkok av planta belladonna (1)
Artikkelside

balldronning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

dame som er mest omtykt på eit ball (2
Artikkelside

lady

substantiv hokjønn

Uttale

leiˊdi

Opphav

frå engelsk

Tyding og bruk

  1. (tittel for) kvinne i det engelske aristokratiet;
    jamfør lord
  2. stilfull, elegant dame
Artikkelside

spardame

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

Artikkelside
Side 1 av 4