Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 102 oppslagsord

tjodskap

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

sjå -skap (1

Tyding og bruk

i eldre litterært mål: alt det som tener til å særmerkje eit folk;
Artikkelside

tene 1

tena

verb

Opphav

norrønt þjóna, þéna

Tyding og bruk

  1. ha inntekt, få pengar for utført arbeid;
    med arbeid skaffe seg (inntekt til livsopphald);
    få, ha som inntekt av stilling, arbeid
    Døme
    • han hadde byrja å tene sjølv;
    • tene godt, dårleg;
    • tene til livsopphaldet;
    • tene sitt (daglege) brød;
    • tene gode pengar;
    • tene 100 000 kr i året
    • i uttrykk:
      • tene på prisauken;
      • tene på krigen
  2. ha stilling, vere tilsett hos, vere knytt til (som underordna, for løn)
    Døme
    • han hadde tent familien i mange år
    • vere tilsett for å utføre arbeid (særleg i eit hus eller på ein gard)
      • tene på ein gard;
      • tene som hushjelp
    • verke for, setje kreftene sine inn for
      • tene eit parti;
      • tene ei sak
  3. stille seg eller stå til rådvelde for
    Døme
    • tene fedrelandet
  4. Døme
    • dette tener ikkje henne til ære
      • kottet får tene som loftsbu
      • det tener ikkje til noko
  5. Døme
    • dette tener best dei norske interessene
    • verke til å nå eller oppfylle
      • tene eit føremål

Faste uttrykk

  • tene på
    ha økonomisk utbyte av, ha økonomisk fordel av, profittere på
  • tene til
    ha som fornuftig føremål, vere godt for
  • tene til
    gjere nytte som, brukast til, fungere som
  • tene til
    verke, hjelpe til å oppnå, skaffe, sikre
  • vere tent med
    ha nytte, fordel, hjelp av
Artikkelside

takt 1

substantiv hankjønn eller hokjønn

Opphav

latin tactus ‘røring’

Tyding og bruk

  1. rytmisk rørsle, gang
    Døme
    • kome ut av takt;
    • ta, halde takta;
    • gå, ro i (rask, langsam) takt
  2. rytmisk lyd
    Døme
    • vogge i takt med melodien, toget
  3. tidseining som eit musikkstykke kan delast inn i;
    grunnskjema for noteverdiar og aksentar som tener som skjelett for rytmen, og som finst gjennom (ein del av) eit musikkstykke
    Døme
    • ein vals går i ¾ takt;
    • dirigenten slår takta
  4. grafisk attgjeving av ei takt (1, 3);
    rom mellom to loddbeine strekar i noteskrift
  5. minste (tids)eining som ei fast oppatt-teken (rytmisk) rørsle finst i;
    (verse)fot

Faste uttrykk

  • i takt med
    til same tid, i same rytme som
Artikkelside

tak 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt þak

Tyding og bruk

  1. øvste del av ein bygning som tener som avslutning ovantil og vern mot vêret;
    Døme
    • torvtak;
    • kråka sit på taket;
    • bu under tak med nokon;
    • ha tak over hovudet
  2. øvste, dekkjande del av eit rom;
    Døme
    • gipstak;
    • nå mest opp i taket
    • i overført tyding: avgrensing, øvre grense
      • lønstak;
      • rentetak;
      • setje tak på løyvingane;
      • det er lågt, høgt under taket – her er lite, mykje toleranse
Artikkelside

takverdi

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

verdi som tener som tak (1, 2), som ein ikkje skal gå over
Artikkelside

symbolsk

adjektiv

Tyding og bruk

som tener, verkar som symbol;
som markerer eit tilhøve, ein rett og liknande
Døme
  • ha symbolsk verknad;
  • yte symbolsk motstand;
  • landet har ein symbolsk hær på 200 mann;
  • få ei symbolsk bot;
  • få ei symbolsk godtgjersle
Artikkelside

stø 2

substantiv inkjekjønn eller hokjønn

Opphav

norrønt stoð

Tyding og bruk

bjelke, påle, stokk, kloss (1, 1) og liknande som tener til å bere, stive av eller stø (4, 1) noko;
Døme
  • finne stø for vedladet
Artikkelside

strategisk

adjektiv

Tyding og bruk

som gjeld, tener strategien
Døme
  • området har mykje å seie strategisk;
  • ei strategisk plassering

Faste uttrykk

  • strategiske atomvåpen
    atomvåpen som er kraftige nok til å øydeleggje byar og store område
  • strategiske rakettar
    rakettar som rekk over 1000 km
Artikkelside

skoleflink, skuleflink

adjektiv

Tyding og bruk

flink på skulen (særleg i teorifag)
Døme
  • dei skuleflinke tener mest på bruk av karakterar i skulen
Artikkelside

skjene 1

substantiv hokjønn

Opphav

frå lågtysk; tysk

Tyding og bruk

  1. lang, profilert stålbjelke, særleg brukt i berekonstruksjonar og til køyrebaner for tog og trikk
  2. fast maskindel som tener til styring for rørlege delar
  3. langt, smalt stykke av fast materiale brukt til å halde ein skadd lekamsdel i ro

Faste uttrykk

  • gå på skjener
    overført: fungere, gå som det skal
    • det er hektisk, men har gått på skjener så langt
Artikkelside
Side 7 av 11