Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
Ett treff

Nynorskordboka 67 oppslagsord

forville

forvilla

verb

Opphav

frå lågtysk; av for- (2 og vill

Tyding og bruk

føre vill, villeie;
forderve moralsk
Døme
  • forville nokon;
  • forville hugen

Faste uttrykk

  • forville seg
    • gå seg bort, fare vill;
      hamne på feil stad
      • sauen forvilla seg inn på eit kjøpesenter;
      • vi forvillar oss uti myrområde;
      • ho har forvilla seg inn i feil yrke
    • om dyr og planter: bli vill(etter å ha vore tam eller dyrka)
      • krokusen har forvilla seg frå gamle hagar
Artikkelside

forgå

verb

Opphav

frå lågtysk; av for (2

Tyding og bruk

  1. gå til grunne;
    bli til inkjes;
    ta slutt, kverve, døy
    Døme
    • himmel og jord skal forgå;
    • eg forgår av latter
  2. få makta over;
    plage hardt
    Døme
    • sorga forgjekk han

Faste uttrykk

  • forgå seg
    gjere noko som er moralsk eller juridisk gale;
    misfare seg;
    synde
    • forgå seg mot regelverket;
    • ho blir fengsla for å hindra at ho forgår seg på ny
Artikkelside

forfall 2

substantiv inkjekjønn

Opphav

frå tysk; av forfalle

Tyding og bruk

  1. det å forfalle;
    Døme
    • vere i forfall;
    • moralsk forfall
  2. siste betalingsfrist;
    Døme
    • betale ved forfall
Artikkelside

etos

substantiv hankjønn

Opphav

av gresk ethos ‘sedvane’

Tyding og bruk

samling av moralske verdiar, haldningar, personlegdom og karakter som kjenneteiknar ein person og som er avgjerande for truverdet hans eller hennar;
moralsk syn eller haldning i eit samfunn, ein kultur, ei folkegruppe eller liknande
Døme
  • ein forfattar som spelar på etos;
  • den norske etosen
Artikkelside

etisk

adjektiv

Opphav

av gresk ethikos; jamfør etikk

Tyding og bruk

som gjeld eller høver med etikken;
Døme
  • etisk og rettferdig handel;
  • etisk matproduksjon;
  • etiske perspektiv på saka
  • brukt som adverb
    • produsere klede på ein etisk forsvarleg måte
Artikkelside

dyd

substantiv hankjønn

Opphav

frå dansk, jamfør norrønt dygð femininum, same opphav som dygd; samanheng med duge

Tyding og bruk

  1. moralsk verdifull eigenskap;
    Døme
    • det er ein dyd å vere hjelpsam;
    • dydar og laster;
    • kristne dydar
  2. det å ikkje ha hatt samleie;
  3. vilje til god moral;

Faste uttrykk

  • ein dyd av nødvendigheit
    tvingande nødvendig
  • miste dyden
    • ha samleie for første gong
      • gå inn for å miste dyden på neste fest
    • miste uskulda
      • Noreg har mista dyden
  • sant for dyden!
Artikkelside

dygd

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt dygð, av duge; jamfør dyd

Tyding og bruk

  1. moralsk verdifull eigenskap;
    Døme
    • sparsemd er ei dygd;
    • dei kristne dygdene;
    • den største av alle dygder
  2. det å ikkje ha hatt samleie;
  3. vilje til god moral;

Faste uttrykk

  • ei dygd av nødvendigheit
    tvingande nødvendig
  • miste dygda
    • ha samleie for første gong
      • gå inn for å miste dygda på neste fest
    • miste uskulda
      • Noreg har mista dygda
Artikkelside

demoralisere

demoralisera

verb

Uttale

demoraliseˊre; deˊmoralisere

Opphav

av fransk de- og morale ‘moral’; jamfør de-

Tyding og bruk

  1. øydeleggje eller svekkje moralsk;
    Døme
    • det politiske systemet var demoralisert
    • brukt som adjektiv
      • demoraliserte leiarar;
      • nedgangstida verka demoraliserande på folk
  2. svekkje motivasjonen;
    Døme
    • laget vart demoralisert av alle måla til motstandarane
Artikkelside

dekadent

adjektiv

Opphav

frå fransk; jamfør dekadanse

Tyding og bruk

som vitnar om dekadanse;
moralsk forfallen (2);
Døme
  • ei dekadent kunstform;
  • dekadent livsstil;
  • den dekadente forfattaren
Artikkelside

degenerere

degenerera

verb

Uttale

degenereˊre

Opphav

av latin degener ‘vanslekta’, de- og genus ‘slekt’; jamfør de-

Tyding og bruk

  1. om art, organ eller liknande: utvikle seg negativt;
    bli gradvis dårlegare
    Døme
    • celler som degenererer
    • brukt som adjektiv
      • forkrøpla og degenererte dyr;
      • ein degenererande nervesjukdom
  2. forfalle moralsk eller åndeleg
    Døme
    • eit demokrati som har degenerert til eit fåmannsvelde
    • brukt som adjektiv
      • degenererte samfunn
Artikkelside
Side 6 av 7