Avansert søk

Enkelt søk

Bokmålsordboka 1 oppslagsord

Nynorskordboka 111 oppslagsord

heimeulykke, heimeulukke

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

ulykke som skjer i heimen

Døme

talet på heimeulykker har auka sterkt dei siste åra

Artikkelside

kvit

adjektiv

Opphav

norrønt hvítr

Tyding og bruk

med same farge som nyfallen snø (eit fargeinntrykk som kjem fram når mest alt lyset blir kasta attende)
Døme
- kvit skjorte;
- teikne på kvitt papir;
- det kvite huset;
- smile med kvite tenner;
- ete fiskebollar i kvit saus til middag
- - drivkvit
  - snøkvit
om hår og skjegg: kvit (1) av elde
Døme
- bli heilt kvit i håret
om person: med unormalt lys hudfarge, til dømes på grunn av sinnsrørsle eller hardt strev
Døme
- vere kvit av sinne;
- vere kvit og bleik av inneliv
om person: med lys hudfarge
Døme
- ei kvit kvinne i 50-åra
- brukt som substantiv
  det økonomiske gapet mellom kvite og svarte i USA
brukt som substantiv: sjakkspelar med kvite brikker
Døme
- kvit vinn med remis;
- springaren til kvit vart sett ut av spel
om eldre forhold, brukt som substantiv: antirevolusjonær, antikommunistisk (etter den kongelege franske lilja)
Døme
- kampen mellom dei raude og dei kvite

Faste uttrykk

det kvite i auga
den kvite senehinna i auga
ho var så sint at vi berre såg det kvite i auga
gå kvit
om sjø eller bølgjer: ha skumtoppar
sjøen går kvit
heise det kvite flagget
overgje seg
kvit brur
brur kledd i kvitt
ho skal stå kvit brur
kvit elefant
noko dyrt og unyttig
kvit fisk
fisk som er kvit i kjøtet, til dømes torsk og sei
kvit jul
jul med snø
kvit lygn
lygn for å spare nokon for ei lei sanning;
naudlygn
kvit magi
hekseri og trolldom som ikkje skader andre
kvit månad
månad utan alkoholbruk
kvit slavehandel
handel med personar med kvit hudfarge, særleg kvinner, som blir selde som billig arbeidskraft eller til prostitusjon
kvit som eit laken
svært bleik
han vart kvit som eit laken i andletet
kvitt brød
finbrød
kvitt flagg
parlamentærflagg
kvitt gull
legering av gull, kopar, sink og nikkel som er mykje brukt i smykke
kvitt kjøt
kjøt frå fjørfe, særleg kylling og kalkun
forbruket av kvitt kjøt har auka
på det kvite lerretet
på filmduken, ved filmen
skyte ein kvit pinn etter
gje opp som tapt;
gje opp vona om

Artikkelside

havtemperatur

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

temperatur (2) i havet

Døme

havtemperaturen har auka dei siste åra

Artikkelside

hjartebank

substantiv hankjønn eller inkjekjønn

Opphav

jamfør bank (

Tyding og bruk

det at ein kjenner hjarteslaga sterkare på grunn av auka hjarteverksemd (til dømes ved ymse (nervøse) sjukdomar, stor påkjenning og liknande)

Artikkelside

følsemd

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

evne til å oppfatte inntrykk i form av fysisk påverknad, sosiale forhold og liknande;
jamfør følsam (1)
Døme
- naturen si følsemd overfor klimaendringar;
- oppleve nedsett følsemd i fingertuppane;
- ha ei dårleg utvikla sosial følsemd
det å (ofte) oppleve eller uttrykkje sterke kjensler;
jamfør følsam (2)
Døme
- vise følsemd;
- rusen kan føre til auka følsemd og irritabilitet

Artikkelside

halvmeter

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

ein halv meter (, 2), lik 50 centimeter

Døme

kastaren auka med ein god halvmeter

Artikkelside

hardleik

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

det å vere hard (1);
motstandsevne som eit stoff har mot at andre materiale trengjer inn i det
Døme
- auka innhald av karbon fører til auka hardleik
det å vere ubøyeleg (2) og kjenslelaus (2)
Døme
- ho hadde ein hardleik over seg

Artikkelside

skyte

skyta

verb

Opphav

norrønt skjóta

Tyding og bruk

setje (noko) i snøgg rørsle;
sende i veg, fyre av
Døme
- skyte ei pil etter ein fugl;
- skyte skot på skot;
- skyte mål i ballspel;
- skyte med skarpt;
- skyte (på) blink
- råke (og ta livet av eller skade) med skotvåpen
  skyte elg
- lage med skotvåpen
  skyte hol i skiva
minere, sprengje (1)
Døme
- dei varslar før dei skyt;
- skyte bort ein fjellknaus;
- skyte ut ei tomt
drive, skuve, støyte av stad
Døme
- skyte slåa for døra;
- skyte ut båten;
- skyte eit garn – feste telne på;
- skyte inn pengar – betale inn;
- skyte hjartet opp i livet – ta mot til seg
- gisse (2
  skyte på alderen til nokon
- i perfektum partisipp:
filme, fotografere
Døme
- skyte naturscener
reise (2, strekkje (2, tøye (2
Døme
- skyte rygg
- setje
  skyte fram brystet
- stikke (2
  fjelltoppen skaut i vêret framfor oss;
  eit nes skyt ut i vatnet
- sende (3
  fjorden skyt armane sine inn i landet
fare, haste av stad
Døme
- skyte fart – (byrje å) gjere god fart;
- skyte forbi i stor fart;
- skyte fram som ei kule
- dukke, stikke (2
  ein tanke skaut opp i henne
drive fram;
setje
Døme
- skyte knoppar, nye skot
- setje skot, spire
  åkeren har skote
kvitte seg med;
støyte frå seg
Døme
- skyte noko unna
- om hodyr: kaste (3, 8), abortere
  skyte kalven
- miste, sleppe (1
  skyte isen
refleksivt
i faste uttrykk

Faste uttrykk

ikkje skyte på pianisten
ikkje la (noko) gå ut over ein uskuldig
skoten sats
i typografi: sats med auka linjeavstand, til skilnad frå kompress sats
skyte fram
flytte nærmare i tid
skyte frå hofta
- skyte raskt medan ein stør eit handvåpen mot hofta
  dei veit korleis ein skyt frå hofta utan å sikte
- kommentere utan å tenkje seg om;
  tippe (4, 1), prøve seg
  valforskaren skaut frå hofta
skyte frå seg
vise (noko) frå seg
skyte inn
- stille inn, tilpasse, prøve ut
  skyte inn ei børse
- om ytring: føye, smette inn
  skyte inn ein merknad
skyte ned
skade el. drepe med skotvåpen
skyte over målet
òg: overdrive
skyte på
òg: kritisere
skyte saman
samle saman
skyte seg inn under
dekkje seg bak
skyte seg
skade seg, ta livet av seg, med skytevåpen
skyte seg i foten
skyte til
leggje til
skyte ut
utsetje; vrake

Artikkelside

garantiordning

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

ordning som regulerer garantiar

Døme

ei statleg garantiordning;
regjeringa auka garantiordninga for verftsindustrien

Artikkelside

FoU-innsats

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

innsats innanfor forsking og utvikling

Døme

stimulere til auka FoU-innsats

Artikkelside

Side 6 av 12

Resultater per side: