Gå til hovedinnhold
Tilgjengelighet
ordbøkene.no, Bokmålsordboka og Nynorskordboka

Avansert søk

Enkelt søk
Om avansert søk
79 treff

Bokmålsordboka 30 oppslagsord

Nynorskordboka 49 oppslagsord

spreie 2

spreia

verb

Opphav

frå lågtysk

Tyding og bruk

  1. strø utover
    Døme
    • spreie gjødsel;
    • formuen vart spreidd for alle vindar
    • fordele
      • lampa spreier lyset godt;
      • spreie kreftene sine
    • breie (2
      • smitten spreier seg lett
    • breie ut
      • spreie opplysningar, rykte
    • framkalle, skape
      • spreie glede, redsle rundt seg
  2. kløyve, skilje frå kvarandre
    Døme
    • politiet spreidde demonstrantane;
    • vinden spreier skodda
  3. i faste uttrykk

Faste uttrykk

  • spreie seg
    om person: drive med (for) mange ting samstundes;
    i overført tyding: nå ut
Artikkelside

sporadisk

adjektiv

Uttale

òg sporaˋd-

Opphav

frå gresk av speirein ‘strø, så’

Tyding og bruk

Døme
  • sporadiske malmførekomstar;
  • ein sporadisk sjukdom – jamfør epidemisk
Artikkelside

sandstrø, sandstrøye

sandstrøya

verb

Tyding og bruk

særleg i perfektum partisipp;
strø (is- eller snødekt flate) med sand
Døme
  • sandstrødde vegar
Artikkelside

sande

sanda

verb

Tyding og bruk

strø med sand
Artikkelside

sand

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt sandr

Tyding og bruk

  1. små, oftast harde mineralkorn av forvitra bergarter
    Døme
    • finsand;
    • flygesand;
    • skjelsand;
    • støypesand;
    • sand har mindre korn enn grus;
    • strø sand på vegane;
    • lage betong av sand og sement;
    • få sand i maskineriet – ikkje gå knirkefritt, etter planen;
    • byggje huset sitt på sand – etter Matt 7,26–27: byggje på sviktande grunnlag
  2. strandstykke med sand

Faste uttrykk

  • renne ut i sanden
    ikkje føre til noko
  • strø sand på
    passivt godkjenne (ei avgjerd) andre har rådd til el. vedteke
Artikkelside

salt 1

substantiv inkjekjønn

Opphav

norrønt salt; samanheng med latin sal

Tyding og bruk

  1. kvitt stoff som har skarp smak og i reinsa form blir brukt i hushaldet;
    Døme
    • vinne ut salt av sjøvatn;
    • strø salt i suppa;
    • strø salt i opne sår – gjere vondt verre
    • noko som held seg friskt og uskjemt
      • de er saltet på jorda – Matt 5,13
  2. i kjemi: sambinding som kjem i stand når eitt eller fleire hydrogenatom i ei syre blir bytte ut med positive metallatom eller positive atomgrupper, og som i krystallinsk tilstand har ionestruktur
    Døme
    • basiske salt;
    • sure salt

Faste uttrykk

  • ikkje ha, tene til salt i maten
    vere svært fattig, tene svært dårleg
  • ta med ei klype salt
    ikkje rekne for bokstavleg sanning
  • vege salt
    leik der ein står rygg i rygg og skiftevis bikkar kvarandre
  • vere saltet i noko
    verke som ei frisk tilsetning
Artikkelside

salte

salta

verb

Opphav

norrønt salta

Tyding og bruk

  1. ha salt i;
    strø salt på
    Døme
    • salte grauten;
    • salte gatene om vinteren
    • leggje (ned) i salt(lake)
      • salte ned fisk, kjøt
  2. gje (buskapen) salt
Artikkelside

sagflis

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

flis og smått treavfall som lagar seg når ein sagar
Døme
  • merkje opp fotballbana med sagflis;
  • bruke sagflis til strø
Artikkelside

rose 1

substantiv hokjønn

Opphav

norrønt rós(a); frå latin

Tyding og bruk

  1. buskforma plante i rosefamilien, særleg prydbusk av slekta Rosa
    Døme
    • klatrerose;
    • nyperose
  2. plante som minner om rose (1, 1), men som høyrer til ein annan plantefamilie
    Døme
    • alperose;
    • nykkerose
  3. stor og fargerik blomster(krone) av rose (I,1 og 2)
    Døme
    • ein bukett raude roser
  4. noko som minner om rose (1, 3)
    Døme
    • frostrose;
    • kompassrose;
    • ha roser i kinna
    • figur, ornament som liknar blomstrar eller blad
      • brodere, måle roser

Faste uttrykk

  • dans på roser
    ikkje lett og sorglaust
  • strø roser på eins veg
    gjere livet triveleg, lett for ein
Artikkelside

paprika

substantiv hankjønn

Opphav

gjennom tysk og ungarsk frå serbokroatisk; opphavleg av latin piper ‘pepar’

Tyding og bruk

  1. art i søtvierfamlien med sortar som kan grupperast i grønsakpaprika (mild) og krydderpaprika (sterk);
    spansk pepar;
    Capsicum annuum
  2. frukt av slik plante, nytta som grønsak eller som krydder
  3. krydder av tørka paprikafrukter
    Døme
    • strø paprika på omeletten
Artikkelside
Side 4 av 5