Avansert søk

Nynorskordboka 72 oppslagsord

spenning 1

substantiv hokjønn

Opphav

Tyding og bruk

kraft som blir oppsamla i eit elastisk materiale når det blir påverka av ytre krefter (bøying, strekking, trykk eller liknande)
Døme
- mekanisk spenning
kraft, trykk i eit elektrisk materiale;
symbol U
Døme
- elektrisk spenning
intens interesse eller iver;
spent otte, uro
Døme
- vente i stor spenning
spennande framstilling, handling eller liknande
Døme
- ein film med fart og spenning
spent (1, 3) situasjon eller tilhøve
Døme
- spenninga mellom aust og vest aukar

spenning 2

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

det å spenne (

Døme

spenning og sparking

spenning 3

substantiv hokjønn eller hankjønn

Tyding og bruk

vidjespenning, spennel

stålfjør

substantiv hokjønn

Tyding og bruk

fjør (2) av stål (, 1)

Faste uttrykk

spent som ei stålfjør
stivna (av redsel eller spenning)
han sat spent som ei stålfjør og lytta

skjelv 1

substantiv hankjønn

Tyding og bruk

(det å skjelve av) sterk indre uro eller spenning

Døme

få skjelven i seg

Faste uttrykk

få den store skjelven
bli verkeleg redd, nervøs eller liknande
han fekk den store skjelven da han gjekk på scena

sitje, sitte

sitja, sitta

verb

kløyvd infinitiv: -a

Opphav

norrønt sitja

Tyding og bruk

kvile setet eller bakdelen med overkroppen meir eller mindre oppreist
Døme
- sitje på ein stol;
- katten sit ute på trappa
- setje seg
  vil du ikkje sitje?
  sitje med armane i kross – òg: vere passiv;
  sitje som på nåler – vere i nervøs spenning;
  sitje på – òg: tvihalde på (noko), dra ut, seinke
- med avbleikt tyding:
  sitje og arbeide
stå roleg, vere i kvilestilling
Døme
- hønene sit på vaglet;
- det sat ei fluge i taket
bu, opphalde seg, vere
Døme
- sitje att, igjen på skulen;
- sitje att, igjen med mange barn;
- sitje i fengsel;
- nøkkelen sat i låsen;
- redsla sat i han;
- han sat heime heile dagen;
- ho sat på garden så lenge ho levde;
- lua sat på snei;
- det sit eit godt hovud på den guten;
- sitje godt, vanskeleg i det – ha det godt, vanskeleg økonomisk
vere fast
Døme
- slå i ein spikar så han sit;
- sjukdomen sat lenge i;
- sigeren sat langt inne – det var vanskeleg å vinne
- i presens partisipp:
  ha mistanken sitjande på seg
stå føre ei viss verksemd
Døme
- sitje i billettluka;
- sitje i ei nemnd;
- sitje med makta;
- sitje på Stortinget
- den sitjande regjeringa
høve (2, passe (5
Døme
- dressen sit som støypt;
- sitje som eit skot – vere ein fulltreffar, høve framifrå;
- ei langrennsdrakt som sit etter – følgjer kroppen
slite med jamn bruk
Døme
- sitje hol i buksebaken;
- sitje ned ein sofa

Faste uttrykk

sitje inne
vere i fengsel
sitje med
ha eller disponere noko
sitje modell
posere (2)
sitje ned
setje seg ned
sitje oppe
vere oppe om natta

puls

substantiv hankjønn

Opphav

av latin pulsus ‘slag, støyt’

Tyding og bruk

rytmisk trykkauke i pulsåre i takt med hjarteslaga;
hjarteslag i minuttet;
pulsslag
Døme
- ho har ein puls på 70 slag i minuttet;
- pulsen hans var høg under treninga;
- den skadde har svak puls
kortvarig, brå endring i elektrisk spenning;
kortvarig partikkel- eller lysstråle
regelbunden rytme, til dømes i musikk

Faste uttrykk

kjenne nokon på pulsen
finne ut kva ein person verkeleg vil eller meiner
ta pulsen
kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
ta pulsen på
- kjenne på pulsåre og telje hjarteslaga ei viss tid
  legen tok pulsen på pasienten
- undersøkje kva som verkeleg går føre seg
  filmen tek pulsen på samtida

nerve

substantiv hankjønn

Opphav

av latin nervus, opphavleg ‘sene’

Tyding og bruk

streng eller bunt av strenger som går ut frå hjernen og ryggmergen og fører sanseinntrykk og rørsleimpulsar til og frå kroppen elles
Døme
- skade ein nerve
- - balansenerve
  - isjiasnerve
  - synsnerve
i botanikk: streng i eit blad som mellom anna leier vatn og næringsstoff
kjerne i noko;
hovudsak
Døme
- nerven i framlegget er kravet om jamstilling
drivkraft (2), styrke (1, 1);
lidenskap (1);
spenning (1, 3)
Døme
- det er nerve i romanen;
- det var nerve i spelet hans

Faste uttrykk

gå på nervane
irritere nokon sterkt
den høge musikken går meg på nervane
ha frynsete/tynnslitne nervar
vere nervøs, særleg etter ei påkjenning
opplevinga gav meg frynsete nervar;
dei fekk tynnslitne nervar av den vanskelege jobben
ha nervar
vere nervøs
ho hadde nervar før talen
ha nervar av stål
vere kald og roleg når ein blir utsett for påkjenningar
ha sterke nervar
ikkje lide av nervøsitet
ikkje ha/eige nervar
vere kald og roleg
eg har vanlegvis ikkje nervar når eg står på scena;
ho åtte ikkje nervar
nervane står/er på høgkant
det å vere nervøs
nervane hennar står på høgkant;
det er forståeleg at nervane er på høgkant i leiinga
treffe ein nerve
treffe noko viktig
boka trefte ein nerve hjå lesarane

nagle 2

nagla

verb

Opphav

norrønt negla

Tyding og bruk

feste med naglar

Døme

nagle saman plankar;
dei måtte nagle lårbeinet på brotstaden

Faste uttrykk

som nagla fast
urørleg av spenning eller skrekk
ho stod som nagla fast

mage 1

substantiv hankjønn

Opphav

norrønt magi

Tyding og bruk

sekkforma utviding av fordøyingskanalen;
magesekk
Døme
- kua har fire magar
- - bladmage
  - nettmage
  - løypemage
samnemning for magesekk og tarmkanal
Døme
- ha vondt i magen;
- luft i magen
fordøying;
avføring
Døme
- ha dårleg mage;
- treg mage;
- hard mage;
- laus mage
forside av overkroppen mellom brystet og underlivet;
vom (2), buk (2)
Døme
- liggje på magen;
- mage og rygg;
- gå med bar mage
utbuling av magen (1, særleg på grunn av fedme eller graviditet;
(stor) vom (2)
Døme
- ein gammal mann med mage;
- ho har barn i magen
i overført tyding: område i mageregionen der ein tykkjest merke kjensler som spenning, uro og liknande
Døme
- kjenne eit sug i magen;
- det kriblar i magen;
- det knytte seg i magen;
- gå på skulen med ein vond klump i magen

Faste uttrykk

gå med ein … i magen
ha ambisjonar om å bli (det nemnde)
gå med ein skodespelar i magen
ha is i magen
vere kald og roleg i ein kritisk situasjon;
ikkje miste fatninga;
halde hovudet kaldt
ha sommarfuglar i magen
ha ei kriblande kjensle i magen fordi ein er spent;
vere nervøs
på tom mage
utan å ha ete
arbeide på tom mage

Side 1 av 8

Resultat per side: